logo

De Vonder Homepagina


Selecteer een deel waar je informatie over wil weten


Brand

De Brand bestaat uit een aantal gegroepeerde boerderijen in het gehucht Voordeldonk ten oosten van Asten en grenzend aan de Peel. De hoeven, bedoeld om de ruwe gronde van de Peel te ontginnen, waren oorspronkelijk bezit van de Heeren en Vrouwen van Asten en werden in de 17e eeuw verpacht aan dorpsbewoners. Over de oorsprong van de naam van het buurtschap Brand is weinig bekend, maar mogelijk moeten we het zoeken in onderstaande verklaring1:

De naam 'Brand' wordt meestal in verband gebracht met de brandstof die de vroegere bewoners van de omliggende gebieden hier vandaan haalden. Voor de hand liggend is het daarbij te denken aan sprokkelhout uit de bossen. Brand rapen betekent ook hout sprokkelen. Vrijwel zeker is echter dat er met de brandstof ook het in de middeleeuwen nog rijkelijk aanwezige veen wordt bedoeld. Het woord komt bijvoorbeeld terug in het Brabantse begrip eerdbrand, wat zoveel betekent als een veld waar turf wordt gestoken.

01 02

De ligging vlak bij het hoogveengebied de Peel (foto's boven2) en de daaruit te winnen turf, is in overeenstemming met de bovengenoemde naamsverklaring. In de Bossche protocollen wordt een hoeve op de Brand al in de 14e eeuw genoemd en in het rechterlijk archief van Asten is sprake van een hoeve met de naam den Brant in de 16e eeuw:

Bossche Protocollen R1175 05-12-1370:
Mathias zoon van wijlen Willelmus genaamd Coster de Asten, verkocht aan Theodericus zoon van wijlen Johannes de Gherwen 1 bunder beemd, die was van wijlen Johannes genaamd Clercs van der Papendonc, in Asten, achter de plaats genaamd Hove, op de plaats genaamd Brand, tussen Pyramus genaamd Moers de Gherwen enerzijds en Katherina dochter van wijlen Godefridus Lisen soen, anderzijds, belast met cijnzen.

Asten Rechterlijk Archief 61a; 13-01-1541:
Verkopen aan Heijlwijch weduwe van Jan Thuijs met momboir en Tripmekers als man van Anna aan Jan van den Dale een erfcijns van 31 stuiver jaarlijks uit huis en hof geheten den Brant, naast Joestenzoon Van Dale.

Tot 1800 waren er tenminste drie boerderijen op de Brand en uit een lijst van misoogsten rond 1738 kunnen we opmaken wie er precies woonden op de Brand:

Asten Rechterlijk Archief 118 folio 170, 29-12-1739:
Specifique lijste ofte memorie geformeert door schepenen en secretaris van Asten volgens het opgeven van de ingesetenen van Asten van soodanige als de ingesetenen van Asten geleeden hebben vant verhagelen van koorn op de 13e july en afwayen van de boekweyt op den 15e augustus 1737 wanneer het koorn en boekweyt rijp was. Alsmede van de menigvuldige swaare regen die gevallen is in de voorschreve jaare 1737, 1738 en 1739 waardoor de weylanden geheel onder water gestaan hebben en het gras en hoy daardoor veel bedorven en verdronken is geworden door hetwelke veel runtvee en schapen bedorven en gestorven sijn, alsoo deselve op leege en natte weyen haar voedsel hebben moeten haalen, welk verdronken gras en hoy dat bedorven was in de wintertijden hebben moeten eeten. Mitsgaaders vant bevriezen van de boekweyt in desen jaaren 1739, tusschen de 15e en 16e juny allent welke schaade de navolgende ingeseetenen hebben opgegeven en getaxeert onder presentie vant selve ten allen tijde (des gerequireert werdende) met solemneele eede sullen bevestigen soo en gelijk bij of agter ider sijn naam is uytgetrocken en hierna is volgende op de Brand:

Naam Huis Omschrijving Vergoeding
Dirk Willem Haasen 26 ƒ 115,-
Wilbert Alberts 27 ƒ 70,-
Aart Jansen 28 ƒ 50,-

Aldus dese lijste gemaakt en geformeert in voege als vooren volgens het opgeven der ingesetenen onder presentie van eede dat deselve de ongelucken en schaaden gehadt hebben, soo en gelijk agter ider sijnen naam staat aangeteekent en tot een som is getaxeert na ider sijn beste kennis. Wijders verklaaren wij ondergeteekende schepenen van Asten, op den eed ten aanvank van onser bediening gedaan dat de ingesetenen alhier wegens het verhagelen van koorn, afwayen en bevriesen van de boekweyt, sterven van een menigte beesten en schapen, verdrinken van hoy, gras, koorn en andere vrugten als int hooft deeser lijst, seer veelen groote schaade geleeden hebben en vooral in dese jaare, alsoo den ingesetenen alhier den grooten reegen die er is gevallen als anders op sijn best maar eene halve oogst gehadt hebben waardoor deselve buyten staat geraakt sijn om haar verschulde 's lants- en dorpslasten te konnen opbrengen en betaalen waardoor de ingesetenen dagelijks veele schaade en executiecosten moeten ondergaan. In teeken der waarheyt hebben wij deese ten prothocolle onderteekent binnen Asten, desen 28 december 1739.

De namen van Dirk Willem Haasen, Wilbert Alberts en Aart Jansen komen overeen met de bewoners van de drie boerderijen, waarbij Dirk Willem Haasen de boerderij pacht van de armen van Asten en Aart Jansen pacht de boerderij van Goort Anthonis. Het zijn alle drie oude boerderijen waarvan de bewoningsgeschiedenis teruggaat tot in het begin van de 17e eeuw.
De armen van Asten hadden de boerderij verkregen uit een erfenis van de Heeren en Vrouwen van Asten en betreft een boerderij uit het begin van de 17e eeuw. De familie Haasen is ruim 50 jaar pachter geweest en in 1775 is de boerderij verkocht aan de familie Roymans en door schulden enkele jaren later verkocht aan de familie van Bussel. Twee zonen hebben er tot in het midden van de 19e eeuw in gewoond en gewerkt. Een boerderij is verkocht en de andere door vererving overgegaan in handen van de familie Manders, die er tot het begin van de 20e eeuw hebben gewoond.
De familie Alberts, zich later Verheijen noemend, heeft de boerderij in 1717 overgenomen van de familie Bakermans, die de boerderij toen al ruim 100 jaar in bezit had. In 1836 is de boerderij verkocht aan de familie Rovers, die er tot het begin van de 20e eeuw in hebben gewoond.
Goort Anthonis, zich later Verleijsdonk noemend, bezat de derde oude boerderij op de Brand en die was al sinds het begin van de 17e eeuw in het bezit van zijn voorvaderen. Hij had geen nakomelingen en door vererving in 1766 van zijn nicht met de familie Roymans en diens kleindochter in 1811 met de familie Janssen tot in 1895 in handen van nazaten gebleven. Daarna is de boerderij door verkoop in handen van verschillende families geweest.
In het begin van de 19e eeuw zijn er op de Brand nieuwe boerderijen gebouwd, voornamelijk bewoond door de families Boerekamps en Lintermans. Van deze boerderijen is heden ten dage nog slechts een enkele terug te vinden.
Hieronder boven de kadasterkaart van 1832, in het midden de topografische kaart van 1920 en de googlemapskaart van 2015. Het stratenpatroon, de percelen en sommige bebouwing is nog goed te herkennen op de verschillende kaarten:

03

04

05

Referenties
  1. ^Naamgeving van het natuurgebied de Brand bij Udenhout (snoerman.org)
  2. ^Foto's van de Peel (gtrovers.nl en frennabuurs.nl)

De meest gebruikte referenties staan in de introductie vermeld

Laatst bijgewerkt op 3 februari 2018, 18:07:52

Heemhuis, Molenstraat 10, 5711 EW, Someren
Open voor bezoekers op dinsdagochtend van 9 tot 12 uur en op donderdagavond van 19 tot 21 uur (0493) 472 423 hkkdevonder@xs4all.nl


Archeologiehuis, Molenstraat 14, 5711 EW Someren
Open na afspraak, bel hiervoor Jacques van Ooijen op 06-36 14 12 02 of mail gewoonjacques@gmail.com


Deze website maakt geen gebruik van cookies

ADM

XSSMMDLGXL

Printen