Kasteel

Op basis van eerdere beschrijvingen van het kasteel van Asten1 kunnen we het volgende opmaken:

Van het vroegere zo aantrekkelijke kasteel Asten is niet veel meer over. Nog in 1936 werden er restauratiewerkzaamheden uitgevoerd, die het kasteel weer wat aanzien trachtten te geven, maar de Tweede Wereldoorlog greep ook hier in. Na de oorlog was er nog slechts een ruïne over. Slechts wat hoog opgaand muurwerk van een traptoren en resten van de keldermuren zijn nog aanwezig. Ook de voorburcht met een zeer sterk verbouwde kasteelboerderij is nog in stand gebleven.

Het is in 1399 dat t' Huys tot Asten voor het eerst opduikt in de annalen. Beginnend als agrarisch uitbatingcentrum of mansio wordt het al ras uitgebreid tot een heus kasteel bestaande uit een versterking, een woongedeelte en een hofstede. Terwijl de omgeving wordt geteisterd door misoogsten en plunderende legers, wordt rond 1600 het kasteel omgebouwd tot een edelmanswoning in Renaissance stijl, waarbij ook de voorburcht met karakteristieke toren zijn huidige vorm krijgt.

Hieronder een tekening van het kasteel rond 1783:

In het begin van de vijftiende eeuw werd met de bouw van het kasteel begonnen door Goossen van Berkel, die misschien gebruik maakte van oudere resten. Het door hem gebouwde kasteel bestond uit drie vleugels, die om een binnenplaats gegroepeerd waren. Tegen de oostvleugel werd een ronde toren geplaatst. De heren van Asten, die eigenaren van het kasteel waren in deze eeuwen, waren veelal niet op het kasteel aanwezig, omdat ze elders verbleven. In hun naam werd het kasteel dan beheerd door een rentmeester.

In de zeventiende eeuw kwam het kasteel in handen van Bernard de Merode en zijn vrouw Catharina van Brederode. Zij namen het initiatief tot ingrijpende verbouwingen van het kasteel. De rol van de kastelen was uitgespeeld en ook kasteel Asten veranderde door bouwkundige ingrepen langzamerhand in een edelmanswoning, waarvan het versterkte karakter begon te verdwijnen. De gehele opzet van het oorspronkelijke kasteel werd gewijzigd. De ronde toren verdween en werd vervangen door een vierkante poorttoren. De oostvleugel, die met een verdieping was verhoogd, kreeg aan beide uiteinden een trapgevel. Ook werd aandacht besteed aan de omgeving van het kasteel. Zo werden tuinen aangelegd en een oprijlaan.

Aan het einde van de zeventiende eeuw werd ook de westelijke vleugel afgebroken. Het grote verval van het kasteel begon tegen het einde van de negentiende eeuw. Het kasteel kende verschillende eigenaren. In het begin van de twintigste eeuw werd, als vermeld, nog een poging ondernomen om het kasteel weer haar oude aanzien te geven. Baron Clemens van Hövell tot Westerflier had plannen om hier na zijn pensionering te gaan wonen. Hij liet beginnen met herstelwerkzaamheden. De Tweede Wereldoorlog maakte van het kasteel echter een ruïne.

Foto van het kasteel rond 1926.

Nadat het kasteel in de Eerste Wereldoorlog beschadigd raakte, werd door Clemens Ernest Alexander baron van Hövell tot Westerflier in 1935 het sein gegeven om de noordervleugel te herbouwen. In 1939 was een groot deel gerestaureerd. In 1941 gingen jonkvrouw Elisabeth van Hövell tot Westerflier en jonkheer Alexander van der Heijden van Doornenburg er in wonen. In de nacht van 4 op 5 oktober 1944 werd het kasteel door de Duitsers in brand geschoten met fosforgranaten. Ook historische voorwerpen en de kunstverzameling van de baron gingen verloren. Er was geen geld om het opnieuw op te bouwen.

In 1984 verkoopt de toenmalige eigenares barones Van Hövell tot Westerflier een deel van de bijgebouwen aan particulieren en de noordvleugel aan de pachter. De zuidvleugel en de ruïne met grachten en aangrenzend terrein worden verkocht aan een groep van vijf gezinnen, die zich verenigen in een stichting. Deze stichting heet thans 'Stichting tot Behoud Kasteelgoed Asten'.
Gedurende het einde van de vorige eeuw en in het begin van deze eeuw werden er consolidatiewerkzaamheden uitgevoerd aan de ruïneuze delen van het kasteel, met als doel het kasteel als ruïne in stand te houden. Er waren wel plannen om tot een verdergaande restauratie over te gaan, maar deze plannen heeft men vooralsnog laten varen.

Hieronder staan de kaarten van de omgeving van het kasteel van 1832 tot 2015, respectievelijk de kadasterkaart uit 1811, een topografische kaart uit 1920 en een moderne kaart uit 2015. Hoewel het kasteel in die tijdspanne voortdurend is veranderd, zijn er op de kaarten veel overeenkomsten te zien en de verschillen zijn voornamelijk van landschappelijke aard:

Het kasteel kende ook een voorburcht en onderstaande tekeningKasteel geeft hiervan een impressie:

De voorburcht en de rond het kasteel liggende landbouwgrond werd in de loop van de tijd door de heren van Asten verpacht aan boeren in Asten. Onderstaande foto geeft een indruk van de voorburcht vanaf de bassecourt (binnenplein) van het kasteel.

Wie er rond 1740 woonden in het neerhuis van het kasteel is weergegeven bij de lijst van vergoedingen voor misoogsten, die een compleet overzicht geeft van de bewoners:

Asten Rechterlijk Archief 118 folio 170; 29-12-1739:
Specifique lijste ofte memorie geformeert door schepenen en secretaris van Asten volgens het opgeven van de ingesetenen van Asten van soodanige als de ingesetenen van Asten geleeden hebben vant verhagelen van koorn op de 13^e july en afwayen van de boekweyt op den 15^e augustus 1737 wanneer het koorn en boekweyt rijp was. Alsmede van de menigvuldige swaare regen die gevallen is in de voorschrevene jaare 1737, 1738 en 1739 waardoor de weylanden geheel onder water gestaan hebben en het gras en hoy daardoor veel bedorven en verdronken is geworden door hetwelke veel runtvee en schapen bedorven en gestorven sijn, alsoo deselve op leege en natte weyen haar voedsel hebben moeten haalen, welk verdronken gras en hoy dat bedorven was in de wintertijden hebben moeten eeten. Mitsgaaders vant bevriezen van de boekweyt in desen jaaren 1739, tusschen de 15^e en 16^e juny allent welke schaade de navolgende ingeseetenen hebben opgegeven en getaxeert onder presentie vant selve ten allen tijde, des gerequireert werdende, met solemneele eede sullen bevestigen soo en gelijk bij of agter ider sijn naam is uytgetrocken en hierna is volgende het Casteel:

Aldus dese lijste gemaakt en geformeert in voege als vooren volgens het opgeven der ingesetenen onder presentie van eede dat deselve de ongelucken en schaaden gehadt hebben, soo en gelijk agter ider sijnen naam staat aangeteekent en tot een som is getaxeert na ider sijn beste kennis. Wijders verklaaren wij ondergeteekende schepenen van Asten, op den eed ten aanvank van onser bediening gedaan dat de ingesetenen alhier wegens het verhagelen van koorn, afwayen en bevriesen van de boekweyt, sterven van een menigte beesten en schapen, verdrinken van hoy, gras, koorn en andere vrugten als int hooft deeser lijst, seer veelen groote schaade geleeden hebben en vooral in dese jaare, alsoo den ingesetenen alhier den grooten reegen die er is gevallen als anders op sijn best maar eene halve oogst gehadt hebben waardoor deselve buyten staat geraakt sijn om haar verschulde 's lants- en dorpslasten te konnen opbrengen en betaalen waardoor de ingesetenen dagelijks veele schaade en executiecosten moeten ondergaan. In teeken der waarheyt hebben wij deese ten prothocolle onderteekent binnen Asten, desen 28 december 1739.

Mathijs Dirks was in die tijd de enige bewoner in de omgeving van het kasteel en hij woonde in de voorburcht die toentertijd de naam neerhuisinge had. Rond 1755 werd de hoeve gesplitst en kwamen er meer bewoners en de familie Verheijen heeft van die tijd tot 1827 de hoeve bewoond. Later kwamen er verschillende pachters van de kasteelhoeven.

Laatst bijgewerkt op 6 januari 2020, 14:01:00