Nachtegaal

De naam Nachtegaal komt op veel plaatsen (onder andere in Deurne, Venray, Gemert en Leende) als toponiem voor. Nachtegaal, ook vroeger wel geschreven als Nagtegaal, Nagtegael kan genoemd zijn naar de vogel, die sterk is gebonden aan bosschages met dichte ondergroei van bramen en ander struikgewas of brandnetels. Een andere, wat ver gezochte verklaring, hangt samen met het feit dat in het archief ook Agtegael wordt genoemd, opgebouwd uit de woorden "agte" (verbastering van achter) en "gaal" (gale is een onvruchtbare natte modderige plek in een akker of weiland). Ofwel een stuk land gelegen achter een onvruchtbare akker. Waarschijnlijk is dat het een boerderij in Ostade was met de naam de Nachtegaal en waar later door uitbreiding met andere boerderijen een buurtschap is ontstaan. In het archief van Asten wordt de naam Nachtegael het eerst vermeld in 1679:

Asten Rechterlijk Archief 82 folio 65; 22-02-1679:
Peeter Frans Philipsen, getrouwd met Merike Jan Baltus Philipsen, Jan Hendrick Bernaerts getrouwd met Alegonda Jansen Baltus Philipsen, Joost Joosten als momboir van Margareta Jan Baltus Philipsen, Peeter Jan Baltus Philipsen, Joost Hendricx als momboir van Anneke Jan Baltus Philips, Jan Hendricx als momboir van Nelleke Jan Baltus Philips. Allen kinderen en erven van Jan Baltus Philips en Heylke Hendricx. Zij delen de nagelaten goederen:
4^e lot krijgt Peeter Jan Baltus Philips huis, hof, hofstad aan de Nachtegael; land, naast de hofstad in de Kruys hierin 5 lopense, ene zijde de hofstad, andere zijde Anneke Jansen, ene einde de pastoor, te Deurse, andere einde de straat; land den Velacker 3 lopense; land den Heyecker; land den Brugecker 1½ lopense; groes met het hooiveld aant Haverlandt 8 lopense; groes en heiveld aant Haverlandt 2 lopense; groes 't Kerckeveltie 2 lopense. Belast met ƒ 100,- aan Jan Hendricx, zijn zwager; ƒ 150,- aan Jenneke weduwe Jan Andriessen van Ruth; ƒ 50,- aan Jan Hendricx; ƒ 50,- aan erven Dirck Franssen.

Linksboven de nummering van de huizen op de Nachtegaal over de periode 1736-1803, rechtsboven van 1832, linksonder over de periode 1859-1930 en rechtsonder in 2010:

Ook in de Nachtegaal is er wat wegenpatroon niet veel veranderd. Rond 1800 waren er vijf boerderijen gegroepeerd op twee locaties en dat aantal verdubbelde in 1832. Tot 1920 bleef dat vrij stabiel en op dit moment zijn er nog zes over, waarvan twee boerderijen nog als monumentaal kunnen worden bestempeld.

Wie er rond 1740 woonden op de Nachtegaal is weergegeven bij de lijst van vergoedingen voor misoogsten, die een compleet overzicht geeft van de bewoners:

Asten Rechterlijk Archief 118 folio 170; 29-12-1739:
Specifique lijste ofte memorie geformeert door schepenen en secretaris van Asten volgens het opgeven van de ingesetenen van Asten van soodanige als de ingesetenen van Asten geleeden hebben vant verhagelen van koorn op de 13^e july en afwayen van de boekweyt op den 15^e augustus 1737 wanneer het koorn en boekweyt rijp was. Alsmede van de menigvuldige swaare regen die gevallen is in de voorschrevene jaare 1737, 1738 en 1739 waardoor de weylanden geheel onder water gestaan hebben en het gras en hoy daardoor veel bedorven en verdronken is geworden door hetwelke veel runtvee en schapen bedorven en gestorven sijn, alsoo deselve op leege en natte weyen haar voedsel hebben moeten haalen, welk verdronken gras en hoy dat bedorven was in de wintertijden hebben moeten eeten. Mitsgaaders vant bevriezen van de boekweyt in desen jaaren 1739, tusschen de 15^e en 16^e juny allent welke schaade de navolgende ingeseetenen hebben opgegeven en getaxeert onder presentie vant selve ten allen tijde, des gerequireert werdende, met solemneele eede sullen bevestigen soo en gelijk bij of agter ider sijn naam is uytgetrocken en hierna is volgende te Ostaden:

Aldus dese lijste gemaakt en geformeert in voege als vooren volgens het opgeven der ingesetenen onder presentie van eede dat deselve de ongelucken en schaaden gehadt hebben, soo en gelijk agter ider sijnen naam staat aangeteekent en tot een som is getaxeert na ider sijn beste kennis. Wijders verklaaren wij ondergeteekende schepenen van Asten, op den eed ten aanvank van onser bediening gedaan dat de ingesetenen alhier wegens het verhagelen van koorn, afwayen en bevriesen van de boekweyt, sterven van een menigte beesten en schapen, verdrinken van hoy, gras, koorn en andere vrugten als int hooft deeser lijst, seer veelen groote schaade geleeden hebben en vooral in dese jaare, alsoo den ingesetenen alhier den grooten reegen die er is gevallen als anders op sijn best maar eene halve oogst gehadt hebben waardoor deselve buyten staat geraakt sijn om haar verschulde 's lants- en dorpslasten te konnen opbrengen en betaalen waardoor de ingesetenen dagelijks veele schaade en executiecosten moeten ondergaan. In teeken der waarheyt hebben wij deese ten prothocolle onderteekent binnen Asten, desen 28 december 1739.

De families Vreijnsen en Jacobs waren afkomstig van Ostade en hebben daar van het ontstaan van de Nachtegaal gewoond, terwijl de familie Geven eerder woonde op Vosselen en de Dijk. De boerderij van de familie Vreijnsen is door vererving in handen gekomen van de familie van den Boomen en uiteindelijk rond 1840 verkocht aan de protestantse Maatschappij van, waarna de familie van Rees er ging wonen.

Ook het huis van de familie Jacobs is door vererving in handen gekomen van de familie Verhees en is na 1860 verkocht aan de familie Verheijen. De familie Geven heeft nog tot 1830 in het huis gewoond, waarna de boerderij is verkocht aan de familie Verhagen en vanaf 1905 is deze in handen gekomen van de familie Nijssen.

De overige boerderijen zijn van meer recente datum en zijn bijna altijd in handen geweest van dezelfde familie. Dat gold voor de families Driessen, Haazen, van Deursen, Wijnen en Eijsbouts. De boerderijen van van Deursen (uit 1750) en van Wijnen (uit 1820) gelden als monumentale boerderijen.

Laatst bijgewerkt op 3 februari 2018, 19:45:56