Prins Bernhardstraat

De Prins Bernhardstraat is genoemd naar de echtgenoot van koningin Juliana die van 1948-1980 koningin van Nederland was. Bernhard Leopold Frederik Everhard Julius Coert Karel Godfried Pieter van Lippe Biesterfeld is geboren te Jena (D) op 29-06-1911 als zoon van Bernhard zur Lippe en Armgard von Cramm. Hij is op 07-01-1937 te 's-Gravenhage getrouwd met Juliana Louise Emma Marie Wilhelmina van Oranje Nassau, geboren op 30-04-1909 te 's-Gravenhage als dochter van koningin Wilhelmina Helena Pauline Maria van Oranje Nassau en prins Hendrik Wladimir Albrecht Ernst van Mecklenburg-Schwerin. Prins Bernhard was niet geheel van onbesproken gedrag en kende vele uitspattingen in financiële zin en in de relationele sfeer. Prins Bernhard is op 01-12-2004 te Utrecht overleden.

De Prins Bernhardstraat is altijd een van de belangrijkste verbindingswegen van Asten geweest en verbond Asten met Ommel, Vlierden en Deurne. Van oorsprong komen we naam Ommelscheweg tegen en voor 1929 kende de huidige Prins Bernhardstraat de naam Tramstraat, genoemd naar de tramlijn die vanaf 1906 Asten met Ommel en Helmond verbond.

In de krant de Zuid-Willemsvaart van 05-07-1929 worden de definitieve namen toegekend aan de straten van Asten en de Stationstraat begint op de Markt en loopt tot het huis van Johannes Verleijsdonk, waar de Ommelscheweg begint. Die situatie is nog ongewijzigd. Na de opheffing van de tramlijn Asten-Helmond is de naam rond 1938 gewijzigd in Prins Bernhardstraat.

Toch werd er in de Tweede Wereldoorlog nog tijdelijk teruggegrepen op oude straatnamen, zoals blijkt uit de artikelen in de krant de Zuid-Willemsvaart van 20-11-1941 en het Peelbelang van 25-11-1944:

Van oudsher waren er verschillende herbergen in de Prins Bernhardstraat, echter daarnaast beoefende men het boerenbedrijf om in het onderhoud te voorzien. Dit kunnen we opmaken uit de lijst met getroffenen door natuurgeweld rond 1740 in het Dorp, waarbij een selectie is gemaakt van de bewoners van de huidige Prins Bernhardstraat:

Asten Rechterlijk Archief 118 folio 170; 29-12-1739:
Specifique lijste ofte memorie geformeert door schepenen en secretaris van Asten volgens het opgeven van de ingesetenen van Asten van soodanige als de ingesetenen van Asten geleeden hebben vant verhagelen van koorn op de 13^e july en afwayen van de boekweyt op den 15^e augustus 1737 wanneer het koorn en boekweyt rijp was. Alsmede van de menigvuldige swaare regen die gevallen is in de voorschrevene jaare 1737, 1738 en 1739 waardoor de weylanden geheel onder water gestaan hebben en het gras en hoy daardoor veel bedorven en verdronken is geworden door hetwelke veel runtvee en schapen bedorven en gestorven sijn, alsoo deselve op leege en natte weyen haar voedsel hebben moeten haalen, welk verdronken gras en hoy dat bedorven was in de wintertijden hebben moeten eeten. Mitsgaaders vant bevriezen van de boekweyt in desen jaaren 1739, tusschen de 15^e en 16^e juny allent welke schaade de navolgende ingeseetenen hebben opgegeven en getaxeert onder presentie vant selve ten allen tijde, des gerequireert werdende, met solemneele eede sullen bevestigen soo en gelijk bij of agter ider sijn naam is uytgetrocken en hierna is volgende in het Dorp:

Aldus dese lijste gemaakt en geformeert in voege als vooren volgens het opgeven der ingesetenen onder presentie van eede dat deselve de ongelucken en schaaden gehadt hebben, soo en gelijk agter ider sijnen naam staat aangeteekent en tot een som is getaxeert na ider sijn beste kennis. Wijders verklaaren wij ondergeteekende schepenen van Asten, op den eed ten aanvank van onser bediening gedaan dat de ingesetenen alhier wegens het verhagelen van koorn, afwayen en bevriesen van de boekweyt, sterven van een menigte beesten en schapen, verdrinken van hoy, gras, koorn en andere vrugten als int hooft deeser lijst, seer veelen groote schaade geleeden hebben en vooral in dese jaare, alsoo den ingesetenen alhier den grooten reegen die er is gevallen als anders op sijn best maar eene halve oogst gehadt hebben waardoor deselve buyten staat geraakt sijn om haar verschulde 's lants- en dorpslasten te konnen opbrengen en betaalen waardoor de ingesetenen dagelijks veele schaade en executiecosten moeten ondergaan. In teeken der waarheyt hebben wij deese ten prothocolle onderteekent binnen Asten, desen 28 december 1739.

Op basis van deze gegevens kunnen we stellen dat er in de negen huizen die er destijds stonden en dat in zeven van die huizen de akkerbouw of landbouw een belangrijke inkomstenbron was. Van de overige twee huizen was er een onbewoond en het andere in bewoning bij twee weduwen. In die tijd had Jan Verhoijsen al een bierbrouwerij in de straat en de familie van der Linden bezat een herberg tegenover de schuurkerk.

De bedrijvigheid nam flink toe met de komst van een katoenfabriek van David Horn afkomstig uit Duitsland aan het begin van de 19^e eeuw. In 1850 kwam er een Beierse bierbrouwerij, waar de eveneens Duitse doctor Bernardus Martzeller het pas uitgevonden pils bereidde. Later werd de brouwerij overgenomen door de familie Sengers en tot ongeveer 1900 is er bier gebrouwen. Gaandeweg werden ook de beroepen specifieker en ontstonden er smederijen, bakkerijen, slagers, klompenmakerijen, schoenmakerijen en kleermakerijen in de Prins Bernhardstraat.

Een belangrijke stimulans was de komst van de tram in 1906 en men moet zich voorstellen dat Asten tot die tijd eigenlijk zowat ophield bij de huidige Logtenstraat. Voor het tramstation, de tramremise en de tramlijn moesten slechts enkele armzalige huisjes het veld ruimen. Niet veel later werden er in de nabije omgeving een ijzerfabriek, een timmerfabriek die ook broedmachines maakt en het pakhuis van de boerenbond gevestigd. In plaats van boer werd arbeider het meest voorkomende beroep.

De familie Leenen had in de oude katoenfabriek nog een tijdlang hun sigarenproductie, maar later werd het een groentendrogerij annex kolenhandel en koloniale winkel. De familie Berkers bezat de oude brouwerij van Verhoijsen en begon daar een drukkerij, waarvan de oude ansichtkaarten nog steeds een gewild artikel zijn. Tegenover de huidige Lindestraat had de familie Eijsbouts de oude herberg van de familie van der Linden overgenomen.

Hieronder een foto gemaakt rond 1905 vanaf de Markt in de richting van de huidige Prins Bernhardstraat. Links zien we van voor naar achter het woonhuis van notaris Hockers aan de Markt en het huis van de weduwe van brouwer Berkers. Rechts zien we van voor naar achter de bakkerij van Josephus (Sjef) van Bussel, de schoenmakerij van Ludovicus (Louis) Hoefnagels, de koperslagerij van Johannes Hubertus van Bussel, daarna wat huurhuisjes met wisselende bewoners en dan het hoge huis van de familie Leenen. Op de achtergrond is achter de boom nog het huis te zien van de familie Eijsbouts.

Wat is daar nu nog van terug te zien in de Prins Bernhardstraat? Als we eerlijk zijn is er vooral in de laatste jaren veel verdwenen en opgeofferd aan de vooruitgang. De tramlijn verdween al in 1936 en werd vervangen door vervoer met bus en vrachtwagen. Ook de ijzerfabriek, timmerfabriek en de Boerenbond zijn in de 20^e eeuw verdwenen. Toch zijn er nog genoeg sporen te vinden van het oude Asten en aan de hand van vergelijking van kaarten wordt in beeld gebracht uit welke tijdsperiode de huidige huizen in de Prins Bernhardstraat stammen.

Hieronder is de kadasterkaart van 1832 samen met de hieruit gehaalde kaart van Theo Meulendijks te zien waarin met zwart de huisnummers voor 1800 vergeleken en aangevuld zijn met de kadasternummers van 1832 in blauw:

De gekleurde huizen betreffen huizen van voor 1800. Waren er rond 1750 nog negen huizen, aan het eind van de 18^e eeuw was dat aantal al gegroeid tot 13 huizen en in 1832 stijgt het explosief tot meer dan 20 huizen. De witte huizen zijn de nieuwe huizen en omdat huizen minder voor landbouw werden gebruikt, zijn er ook huizen opgedeeld.

Hieronder een samengestelde foto van de Prins Bernhardstraat van rond 1935:

Hieronder een foto op ongeveer dezelfde plek gemaakt bij de bevrijding in 19441:

En hieronder een foto gemaakt vanaf ongeveer dezelfde locatie rond 1960:

Vanaf 1859 werden elke 10 jaar bevolkingsregisters bijgehouden en kreeg elk huis en het gezin dat er in woonde een adres, dat echter elke 10 jaar veranderde. Zoals eerder gemeld werd in 1929 de straatnaam Stationstraat ingevoerd met vaste adressen en in 1938 werd met het opheffen van het tramstation de straatnaam Prins Bernhardstraat. Met die huisnummers van 1938 is het nog één stap naar de huidige situatie en dat is de hernummering en die vond rond 1949 plaats. Elk adres aan de Prins Bernhardstraat met bebouwing uit de 18^e eeuw of ouder kent dus zes nummergevingen:

• huisnummer uit de tijd van het huizenquohier van 1736-1803
• kadasternummer uit 1832 en een mogelijk vervolg daarop uit de kadastrale legger
• huizingnummers uit het bevolkingsregister die elke 10 jaar wijzigden
• adres bij de vaststelling van de nieuwe straatnamen in 1929
• adres bij wijziging straatnaam
• rond 1949 aangepast adres, dat veelal overeenkomt met het huidige adres

Op de onderstaande kaart uit 2017 met links het deel van de Prins Bernhardstraat tot ongeveer nummer 40 en rechts vanaf ongeveer nummer 40, geeft de huidige situatie weer. De huizen gebouwd tussen 1750 en 1800 zijn paars omcirkeld, tussen 1800 en 1850 zijn blauw omcirkeld, tussen 1850 en 1900 zijn groen omcirkeld en die tussen 1900 en 1940 zijn oranje omcirkeld:

De Prins Bernhardstraat kent nog altijd bijna 30 vooroorlogse woningen, daarvan zijn er 6 uit de 19^e eeuw en het oudste huis dateert uit 1780 gelegen aan de Prins Bernhardstraat 23, maar is door renovaties niet meer als dusdanig herkenbaar. Het oudste oorspronkelijke huis dateert uit 1825 en betreft de voormalige katoenfabriek, annex winkel, annex restaurant het Eeuwig Leven, gelegen aan de Prins Bernhardstraat 22:

Prins Bernhardstraat 94 en 96

Op een stuk bouwland met kadasternummer G353 is rond 1934 een nieuw huis met bakkerij gebouwd onder kadasternummer G2778 in eigendom van Wilhelmus van Drunen. Het wordt bewoond door bakker Martinus Werts, geboren te Asten op 20-03-1866 als zoon van Wilhelmus Werts en Johanna Slegers. Hij is sinds 26-04-1925 weduwnaar van Johanna Spaan, geboren te Asten op 01-07-1866 als dochter van Hendrikus Spaan en Martina Verbakel, met wie hij op 27-04-1900 te Asten getrouwd was. In het bevolkingsregister van Asten over de periode 1930-1938 komt hij vanuit Stationstraat 56 (zie Prins Bernhardstraat 72) samen met zijn kinderen in het huis aan de Prins Bernhardstraat 74A wonen:

Martinus Werts verhuist rond 1936 naar de Prins Hendrikstraat 8 en zijn zoon Johannes Werts, geboren te Asten op 07-03-1901, woont daarna als bakker in het huis op de Stationstraat 74A, later hernoemd tot Prins Bernhardstraat 74A:

Johannes Werts had verkering met een dochter van eigenaar Wilhelmus van Drunen en toen het uit ging, moest hij de bakkerij verlaten. Nam hij wraak door een ontploffing te veroorzaken? Onderstaande reportages uit de Provinciale Noordbrabantsche en 's Hertogenbossche courant van 28-02-1938,  de Limburger Koerier van 04-05-1938, De Limburger van 17-08-1938 en de Provinciale Noordbrabantsche en 's Hertogenbossche courant van 23-08-1938 geven een beeld van de rechtsgang:

In de krant de Zuid-Willemsvaart van 12-03-1938 het faillissement van de bakkerij van Johannes Werts en een week later wordt alles verkocht aldus is te lezen in diezelfde krant van 19-03-1938:

Johannes Werts verhuist daarna naar de Prins Hendrikstraat 8 en in het huis komt wonen Gerardus Theodorus Dibbets, geboren te Nijmegen op 12-04-1913 als zoon van Gradus Dibbets en Theodora Catharina Keijser. Hij is als onderwijzer op 09-08-1938 te Asten getrouwd met Antonia Dominica Henrica Eijsbouts, geboren te Asten op 08-07-1910 als dochter van Adrianus Johannes Eijsbouts en Johanna Petronella Wilhelmina Sengers. In het bevolkingsregister van Asten over de periode 1930-1938 wonen zij in het huis aan de Prins Bernhardstraat 74A:

In de krant de Zuid-Willemsvaart van 04-11-1939 de geboorte van dochter Maria:

Gerardus Theodorus Dibbets is een broer van Nicolaas Johannes Dibbets, die ook onderwijzer was op zowel de school op de Markt, de Henricus school en later de Bonifatius school. Gerardus Theodorus Dibbets was onderwijzer op de Antonius school in Heusden (zie Vorstermansplein 10) en hieronder een foto met van hem geheel rechtsboven:

Gerardus Theodorus Dibbets verhuist in 1940 naar Weert en vanuit Wilhelminastraat 13A komt Matheus Cornelis (Thieu) Lammers, geboren op 20-05-1881 te Someren als zoon van schipper Lambertus Lammers en Maria van Hoek, in het huis wonen. Hij is te Asten als slager op 18-10-1909 getrouwd met Huberdina Jacoba (Dina) Eijsbouts, geboren te Asten op 20-07-1881 als dochter van bierbrouwer Theodor Eijsbouts en Johanna Hendrika Camps (zie Hemel 2). In het bevolkingsregister van Asten over de periode 1930-1938 wonen zij in het huis aan de Prins Bernhardstraat 74A:

Huberdina Jacoba (Dina) Eijsbouts is op 18-01-1945 te Asten overleden en in het Peelbelang van 10-02-1945 dankt Matheus Cornelis (Thieu) Lammers diegenen die hem tot steun zijn geweest:

Hun zoon Henricus Antonius Cornelis (Harrie) Lammers heeft in de oorlogsjaren op de distributie gewerkt. Linksonder uit het Peelbelang van 07-10-1944 een mededeling en rechts daarvan een foto van Harrie Lammers werkzaam op het gemeentehuis van Asten:

Matheus Cornelius (Thieu) Lammers is op 11-06-1950 te Asten overleden. Hieronder de bidprentjes bij hun overlijden:

Het uit 1934 stammende huis bestaat nog steeds en heeft tegenwoordig het adres Prins Bernhardstraat 94-96, waarvan hieronder een streetview:

Overzicht bewoners

Stationstraat 74A, Prins Bernhardstraat 74A (1938)