De pagina's Heusden, Heusden/Behelp/Behelp 4 worden nu weergegeven

Bewoningsgeschiedenis

Dit is een deel van de bewoningsgeschiedenis gemaakt op 28-03-2024 23:03:18
Voor de voor het laatst bijgewerkte versie surf je naar https://www.heemkundekringdevonder.nl/bewoningsgeschiedenis

Heusden

Het kasteel van Asten bevindt zich al sinds de 14e eeuw op Heusdens grondgebied en halverwege de 15e eeuw wordt Heusden voor het eerst vermeld in de archieven in zake de verkoop van een beemd:

Asten Rechterlijk Archief, folio 11 verso, 05-04-1464:
Dirc Dirc Hadewygenzoon en Henric die Boes verkopen aan Maes Henrickszoon van Lammen een mud rog jaarlijks op Onze Lieve Vrouwe dag uit een hofstad en een camp erfs daarbij, geheten den Schildmeerscamp, ene zijde Heyn de verkoper, andere zijde Dirc de verkoper, ene einde Henric Havens, andere einde de straat; een stuk land, die Eghelshove; een stuk beempt tot Heusden, ene zijde Heylwig Art Didden huisvrouw was, andere zijde Dirc de mede-verkoper. Vrij behalve een mud rog erfpacht en 16 lopens en 5 cop rog erfpacht en een half vleemschen aan de koster van Asten.

Asten Rechterlijk Archief, folio 11 verso, 10-04-1464:
Maes Henricszoon van Lammen heeft opgedragen aan Hendrick den Boes en Dirc Dirc Hadewigenzoon een huis en schuur en hofstad en erfenis daarbij, geheten, den Schild meercamp, ene zijde Dirc Colen, andere zijde Dirc Hadewigenzoon, ene einde erf van de verkoper, voorheen van wijlen Jan Maes, andere einde de straat; een stuk land, die Eghelshove,ene zijde de kinderen Lemmen Pelsers, andere zijde de vicarie van Asten; een stuk land, die Vlascloten, ene zijde Dirck van Liessel, andere zijde de vicarie en Jan Wagemakers; een stuk beempt tot Heusden, deze beempt had Maes voorschreven eertijds half verkocht minus 2 roeden aan Dirc voornoemd. Vrij behalve de cijns van 3 jaarlijkse penningen, ene zijde Willem Wyflets, andere zijde Dirc Hadewigenzoon. Dit erf had Maes eertijds gekocht gehad van Art Gherits Verhoeven, zoals de brief dat bevat.

In datzelfde rechterlijk archief van Asten wordt in de 15e eeuw al gesproken van een hoeve, al weten we dat Heusden in de 14e eeuw werd bewoond:

Asten Rechterlijk Archief, folio 115; 21-05-1470:
Mathijs Jan Smollars van Berghelen heeft opgedragen aan Henrick Dircszoon van Rut huizing met hofstad en erfenis daarbij tot Hoesden, ene zijde Jan van Hoechten, andere zijde Willem Wijflaets en Peter Henrics, ene einde de gemeynt en Jan van Hoechten, andere einde Willem Wijflaets en Jan van Hoechten; een stuk beempt, die Leyers horst, ene zijde kinderen Henric van Gerwen en het Sint Aechtenaltaar en Peter Henrics, andere zijde kinderen Henric van Gerwen en Ysbout van den Doren, ene einde erfenis der kinderen Gevarts van drie jaeren, andere einde Heerschap van Asten; een stuk beempt, ene zijde liggend neven de voornoemde beempt, andere zijde Peter Henrics ende altemael gelijc dat daer gelegen leet ende voert gelijc dat Gherit van Berghelen was die heel hoeve met allen haer toebehoerten tot Hoesden gelegen ende hom toé te behoeren plach, het weren erfwegen of soe wat recht Gherit voorschreven was daer aen hadde metten schepenen brieven, die hij daer aff hadde; welck geheel hoeff Thijs voorschreven voertijts gecoft ende gecregen hadde tegen Joffrouwe Katelijn wittich wijf was Gherits van Berghelen ende tegen Mergriet, Lijsbet ende Katelijnen haer wittighe dochtere ende tegen Jannen hoeren wittighen zoon ende oec tegen Sophien haer wittighe dochter. Dit alles zoals de princebrieven dat bevatten en die Mathijs aan Henrick voorschreven mede heeft opgedragen.
Mathijs voornoemd heeft opgedragen aan Henrick een half buunre beempt met schepenbrief. Deze halve beempt had Mathijs voortijds gekocht van Jan Henric Letters wettige zoon van Lieshout was en van Ermgard en Mergriet zijn wettige zusters en die Henric die Letter van Lieshout voortijds gekocht had van Mychiel den Cremer en Mychiel had die eerder van Henrick Jutten Goessenszoon van Zomeren en Luytgard zijn wijf, ene zijde de Aa, andere zijde Ghevart van drie jaeren; een derde deel in een halve buunre beempt met brief. Dit derde deel van een halve buunre had Ywaen van Heze voortijds gekocht van Reyner Reynen Haengreefs en dat tot behoef van Mathijs voornoemd en is jaarlijks rijende tegen erfenis Aleyt Kievyts en haar kinderen. Het geheel ene zijde Peter Gheven en Willem Verbeeck en anderen, andere zijde de Aa.

Uit diverse bronnen123 is dit verhaal over Heusden samengesteld:

In het midden van de 18e eeuw lag een viertal gehuchtjes de 'Voorste Heusden', 'de Middelste Heusden', 'de Achterste Heusden' en 'de Behelp' langs een oude zandbaan dwars door de Peel naar Nederweert. De aanwezigheid van de kasteelruïne met poort en voorhoeve wijst er evenwel op dat Heusden een zeer oud gehucht moet zijn geweest. De hoeve Voorste Heusden wordt al in 1464 vermeld en de hoeven Terheide en Vennehoeve in 1486. Toen maakten de oudste delen van Heusden deel uit van het bezit van de heren van Asten. De pachtgronden werden hosden (van hosdinium) of hoesden genoemd. Waarschijnlijk heeft Heusden hier zijn naam aan te danken.

De Peel had daar de naam 'Het Gevlocht' en langs de zandbaan naar Nederweert lag het Lierops ven verbonden met het Eeuwsel ven. Eigenlijk was Heusden zo'n beetje het einde van de bewoonde wereld want de akkers gingen geleidelijk over in de hogere zandgronden en tenslotte in de uitgestrekte Peel. De boeren gebruikten de Peel voornamelijk voor het steken van turf dat als brandstof werd toegepast en als zodanig ook werd verkocht. Omstreeks 1880 probeerde men de Peel voor landbouw geschikt te maken door het afbranden van het veen in het voorjaar en daarna de teelt van boekweit. De Peel veranderde in een bloemenzee met een bedwelmende lucht.

01

Het geld wat met de turfwinning werd verdiend was niet voldoende om de armoe te bestrijden. De ongeveer 50 boerderijen in de vier gehuchten waren vaak van slechte kwaliteit met lemen muren op een vlechtwerk en getooid met een strooien dak. De boerderijen lagen als een lint door het groene landschap. Richting de rivier de Aa waren de percelen hooi- en weiland klein en begrensd met bomen die dienden als hout voor staken en mutsaarden. Met strooisel uit de Peel en de beschikbare landbouwgronden bezaten de boeren in Heusden relatief veel melkvee.
Dit leidde er toe dat de boeren van Heusden in 1893 besloten tot de oprichting van een roomboterfabriek, hetgeen de samenwerking tussen de gehuchten bevorderde. Ook werden nieuwe woonhuizen gebouwd en het aantal boerderijen uitgebreid als gevolg van de ontginningen en de toename van het doorgaande verkeer. Al in 1905 wilde de Heusdenaren een eigen school, maar dat werd lang gedwarsboomd omdat Heusden dan ook een eigen parochie moest worden. De boeren richten toen een coöperatie op om het stichten van een parochie te bekostigen. De school werd in 1918 gebouwd, de kerk in 1921 en de vier gehuchten Voorste, Middelste en Achterste Heusden en de Behelp waren toen al aaneen gegroeid tot een kern met de naam Heusden.

Aan de hand van de kaart van 1832 wordt in de rapporten vermeld dat er in de plangebieden voor archeologisch onderzoek huizen stonden. Onduidelijk is hoe oud deze boerderijen waren, maar dit gaat mogelijk terug tot in de late Middeleeuwen, zoals onlangs door Piet Aarts is aangetoond met zijn historisch bronnenonderzoek naar Antoniusstraat 45. Mogelijk levert dit onderzoek hierin ook een bijdrage, immers van tenminste tien boerderijen is hier in de bewoningsgeschiedenis vanaf de 17e eeuw tot heden in kaart gebracht.

Heusden bestaat sinds 13-12-1920 als zelfstandige parochie, gewijd aan de heilige Antonius. In de krant de Zuid-Willemsvaart van 14-12-1920 dit voor de Heusdenaren belangrijke bericht, omdat er dan een kerk kon worden gebouwd:

01a

Hieronder een tekening van de pastorie, kerk en de school in Heusden4:

Tot in de 20e eeuw werden er tafelpartijen gehouden, meestal als een der verloofden er de brui aan gaf en weigerde in het huwelijk te treden. Met veel karren, herrie en het verbranden van stropoppen werd dit gevierd bij het huis van degene die het uitmaakte. Een van de laatste tafelpartijen in Heusden staat beschreven in de Volkskrant van 17-07-1934:

De Limburger koerier van 17-10-1913 omschrijft zo'n 'Toffelpartij':

Hieronder de voorwoorden specifiek voor Voorste Heusden (Kasteel, Voorste Heusden en Heusdensch Hoekje), Middelste Heusden (Vorstermansplein, Middelste Heusden, 't Hoekske en Meijelscheweg) en Achterste Heusden (Behelp, Heikamp en Achterste Heusden).

Voorste Heusden

In dit voorwoord beschrijven we de Voorste Heusden bestaande uit de huidige Kasteellaan en Voorste Heusden.

Bij het kasteel (rode stip) hoort de voorburcht ofwel neerhuis (blauwe stip) dat door boeren werd gepacht en ongeveer dezelfde ouderdom kent als het kasteel. Op de Voorste Heusden ligt een uit het begin van de 17e eeuw daterende pachtboerderij van de heren van Asten, die echter niet meer bestaat. Een andere pachtboerderij daterend uit 1860 (groene stip) ligt daar niet ver vandaan en deze hoeve ligt er nog steeds op het huidige adres Voorste Heusden 6.

Op de Voorste Heusden 11 staat een uit 1890 daterende boerderij (oranje stip), waar eerder een hoeve uit 1815 heeft gestaan en op de Voorste Heusden 55 staat een uit 1930 daterend huis gebouw op de fundamenten van een boerderij uit het begin van de 18e eeuw (paarse stip).

Hieronder de Kuijperkaart van Asten uit 18675 met daarop het kasteel en de hoeven:

02

Hieronder een kaart uit het einde van de 19e eeuw van de Voorste Heusden:

03

Middelste Heusden

In dit voorwoord beschrijven we de bewoningsgeschiedenis van de Middelste Heusden en dat beslaat het huidige centrum van Heusden, de Antoniusstraat, 't Hoekske en de Meijelse weg.

In 1765 wordt de Middelste Heusden door een grote brand getroffen en zes boerderijen branden af, waarvan in het archief van Asten de volgende melding wordt gemaakt:

Asten Rechterlijk Archief 164 folio 54 verso 28-09-1765:
Taxatie van de afgebrande goederen te Heusden. Brand op maandag, 8 uur, 09-09-1765.
Een klein huiske, nummer 32c. Eigenaar en bewoner Daandel Coolen, hier is de brand ontstaan, men denkt in de schoorsteen. Daaraan een kleine stal of neere naast de twee volgende afgebrande huizen. Geheel afgebrand, waarde ƒ 80,-.
Huis, stal, schuur en de helft van een turfschop, nummer 32. Eigenaar Daandel Coolen. Bewoner Jan Daandel Coolen naast het vorig huisje. Waarde ƒ 200,-.
Huis, stal, schuur, nummer 31. Eigenaar en bewoner Dirk Martens. Waarde ƒ 200,-.
Huis, schuur, stal en schop, nummer 29. Eigenaar Daandel Coolen. Bewoner Pieter Willem Slaats. Waarde ƒ 220,-.
Huis, schuur, stal en twee schoppen, nummer 28 naast Daandel Coolen. Eigenaar en bewoner Peter Canters. Waarde ƒ 300,-.
Huis, schuur, schop, stal, nummer 30. aan de overzijde van de straat, tegenover de andere huizen. Eigenaar en bewoner Mattijs Slaats. Waarde ƒ 180,-.
De taxatie is gedaan ingevolge de publicatie de dato 15-01-1765 van haar Hoge Mogendheden. Als de huizen binnen twee jaar opgebouwd zijn als in vorige staat dan zullen de eigenaren de effecten van deze publicatie genieten. De goederen zijn in zeer korte tijd afgebrand mits de extra ordinaare droogte met veel hooi, stro en turf daarin.

04

De kadasterkaart hierboven geeft aan waar de afgebrande hoeven hebben gestaan en hieronder nog een overzicht van de getroffen gezinnen:

# Naam eigenaar Naam echtgenote Adres
1 Peter Goort Canters Ida Petri Peeters Huis 28
2 Daandel Petri Coolen Jacoba Jansen Verryt Huis 29
3 Mattijs Slaats Johanna Andries Verheijen Huis 30
4 Dirk Martens Elisabeth Jansen van Bussel Huis 31
5 Jan Daandel Coolen Anna Johannes Verryt Huis 32
6 Daandel Coolen Jacoba Jansen Verryt Huis 32c

In 1947 vindt in de Middelste Heusden nog een grote brand plaats, waarbij 11 boerderijen in de Antoniusstraat en 't Hoekske in vlammen opgingen. Dat betekent dat de meeste van die 11 boerderijen in de Middelste Heusden moeten hebben gelegen en de boerderijen op 't Hoekske hadden toen ook het adres Antoniusstraat. In het Peelbelang van 23-08-1947 wordt bericht welke boerderijen zijn getroffen en zijn ook de namen van de boeren genoemd. Op basis hiervan kunnen we een reconstructie maken van welke boerderijen bij die brand zijn verwoest.

05

Hieronder zijn op de topografische kaart van 1940 de getroffen boerderijen weergegeven. In een brede strook over de Middelste Heusden zijn de hoeven in vlammen opgegaan en er zijn zelfs boerderijen bij die ook bij de eerdere brand zijn verwoest.

06

Hieronder is voor het toenmalige adres en het huidige adres het gezin weergegeven, dat het huis bewoonde:

# Naam eigenaar Naam echtgenote Toenmalig adres Huidig adres
1 Franciscus Hurkmans Petronella Bukkems Antoniusstraat 27 Antoniusstraat 1
2 Peter Aarts Antonia Vogels Antoniusstraat 14 Antoniusstraat 6
3 Johannes Lammers Catharina van Tilburg Antoniusstraat 16 Antoniusstraat 8
4 Johannes Leenders Petronella van Heugten Antoniusstraat 18 Antoniusstraat 12
5 Hendrikus Koolen weduwnaar Antonia van Heugten Antoniusstraat 32 Voormalig huis E274
6 Antonius Wilhelmus Aarts Johanna van Bussel Antoniusstraat 34 't Hoekske 5
7 Joseph Manders Petronella van Bussel Antoniusstraat 36 Voormalig huis E1916
8 Johannes Wilhelmus Kortooms Maria Josephina Brouwers Antoniusstraat 22 Voormalig huis E263
9 Albertus van Heugten Wilhelmina Francisca van de Mortel Antoniusstraat 20 't Hoekske 2
10 Jan Baptist Berkers Petronella van Heugten Antoniusstraat 24 't Hoekske 8
11 onbewoond onbewoond Antoniusstraat 26 't Hoekske 10

Het was in 1947 de warmste zomer ooit met zelfs in september nog een vijfde hittegolf in de Peel en grote droogte. Het was 21 augustus 1947, zonnig, 28°C en alles was gortdroog toen de brand bij de schutting van Frans van Eijk, wonende op de Antoniusstraat 21, begon. Met een matige tot vrij krachtige oostenwind (kracht 4-5 Beaufort) is daarna de boerderij van Francis Hurkmans in vlammen opgegaan. Van daaruit zijn alle tussenliggende boerderijen richting Hannes Koolen op de uiterste punt van 't Hoekske door de brand verwoest. Daar stopte de brand omdat er verder geen boerderijen in westelijke richting meer lagen. Slechts een enkele boerderij of huis is bespaard gebleven, waaronder het woonhuis van Bert van Heugten op Antoniusstraat 16 en de boerderij van Hannes Haasen wonende op Antoniusstraat 23. Tien gezinnen met in totaal 63 Heusdenaren zijn enige tijd dakloos geweest. In 't Hoekske verrezen vijf noodwoningen, die daar bleven staan tot in de jaren tachtig.

Nog een geluk bij dit grote ongeluk is dat de Astense brandweer het door de Duitsers geconfisqueerde Fordje met brandspuit weer terugvindt. Het was in handen gekomen van de Venloose brandweer die bij de brand steun verleende en het in 1952 weer terug gaf aan de Astense brandweer.

De brand wordt geëvalueerd in het boek 'Brand! Alarm!', met nog twee foto's van die brand6:

De Middelste Heusden is behalve door brand ook door uitbreiding het meeste verandert van de Heusdense gehuchten. Het huidige Vorstermansplein was tot het eind van de 19e eeuw nauwelijks bebouwd en was meer in gebruik als gemeenschappelijke weide. In het begin van de 20e eeuw zijn er de kerk, pastorie en school gebouwd en ontstonden er ook herbergen en winkels. Eind 19e eeuw hebben er ook in oostelijke richting ontginningen plaats gevonden en is de lintbebouwing rond de Meijelse weg ontstaan. De ansichtkaart hieronder geeft een mooi beeld van deze veranderingen:

08

Hieronder een kaart uit het einde van de 19e eeuw van de Middelste Heusden:

09

Achterste Heusden

In dit deel voorwoorden beschrijven we de bewoningsgeschiedenis van de Achterste Heusden, de Heikamp en de Behelp. Aan de Heikamp liggen de oudste boerderijen, daterend uit de 15e eeuw, die destijds de namen Terheide en Vennehoeve droegen. Het waren pachtboerderijen van edelmannen en Terheide werd eind 17e eeuw onderdeel van het kasteelgoed van de heren van Asten door aankoop van Everard van Doerne. Sinds die tijd is de naam van de pachtboerderij 'Achterste Heusden'. Ook op de Behelp is sprake van een oude hoeve, die gedateerd kan worden rond 1500 en eind 17e eeuw in eigendom kwam van de familie van Heugten.

Op de Kuijperkaart uit 18675 is met een oranje stip de ligging van de hoeve Terheide aangegeven, liggend in de buurt van de huidige Antoniusstraat 45-47. De blauwe stip geeft de ligging van de Vennehoeve aan, in de buurt van de huidige Antoniusstraat 53. De paarse stip toont de ligging van de hoeve op de Behelp met als huidig adres Behelp 5.

10

De oudste woningen van de Achterste Heusden liggen toevalligerwijs op de Antoniusstraat 45 uit 1850 en de Antoniusstraat 53 uit 1860 en zijn dus vermoedelijk gebouwd op de plaats van de oude hoeven. Op de Behelp is de in oude staat gerestaureerde boerderij uit 1874 van Leenders (zie foto hieronder), de oudste boerderij, tegenover de eerdergenoemde oude hoeve op de Behelp.

11

Hieronder een kaart uit het einde van de 19e eeuw van de Achterste Heusden:

12

Overzicht van de huizenquohiernummers, kadasternummers en huizingnummers per gehucht:

Gehucht Huizenquohiernummer Kadasternummer 1832 Huizingnummer 1859 Huidige adres 2023
't Hoekske Heusden huis 27 tot en met 32  3 cijfers, begint E2 of E3 2 cijfers, begint met D8 of D9  't Hoekske
Achterste Heusden Heusden huis 15 tot en met 19 3 cijfers, begint E5 2 cijfers, begint met D9 of 3 cijfers met D10 Antoniusstraat even vanaf 34
Behelp Heusden huis 10, 11, 13 en 14 3 cijfers, begint E4 3 cijfers, begint met D10 of D11 Behelp, Korhoenweg en Merelweg
Heikamp Heusden huis 8 en 9 3 cijfers, begint E3 2 cijfers, begint met D8 of D9 of 3 cijfers met D10 Antoniusstraat oneven en Heikamperweg
Heusdensch Hoekje Heusden huis 2 tot en met 4 2 cijfers, begint met E 2 cijfers, begint met D5 of D6 Voorste Heusden oneven
Kasteel Heusden huis 1 3 cijfers, begint E8 2 cijfers, begint met D5 Kasteellaan
Meijelscheweg komt niet voor 2 cijfers, begint met E 2 cijfers, begint met D7 Meijlseweg tot Vinkenstraat
Middelste Heusden Heusden huis 20 tot en met 26 en 33 tot en met 37 3 cijfers, begint E2 of E3 2 cijfers, begint met D7, D8 of D9  Antoniusstraat even tot 34 
Pannenhoef komt niet voor na 1832, begint met D 2 cijfers, begint met D5 Pannenhoef, Bleekerweg, en Gevlochtse baan
Voorste Heusden Heusden huis 38, 39 en 41 3 cijfers, begint E1 2 cijfers, begint met D5 of D6 Voorste Heusden even en Vaarsenhof
Vorstermansplein komt niet voor na 1832, begint met E 2 cijfers, begint met D7 Vorstermansplein
Referenties
  1. ^Regionaal Historisch Centrum Eindhoven (https://www.rhc-eindhoven.nl/)
  2. ^Brabants Historisch Informatiecentrum (https://www.bhic.nl/)
  3. ^te Heusden bij het moer (Piet Snijders, oktober 1996)
  4. ^De katholieke illustratie; zondags-lektuur voor het katholieke Nederlandsche volk, jaargang 58, 09-01-1924 (https://www.delpher.nl/nl/tijdschriften/view?identifier=MMKDC09:017326016:00011&coll=dts&page=85&sortfield=date&query=moord+asten&rowid=2)
  5. ^abKuijperkaart van Asten (http://atlasenkaart.nl)
  6. ^Brand! Alarm!, 1948 (https://www.delpher.nl/nl/boeken/view?identifier=MMKB28:005717000:00130&query=strohulzen%2A+asten&coll=boeken&rowid=4&pres%5Bmaxperpage%5D=36&pres%5Bpage%5D=5&pres%5Bnobuffer%5D=to)

Behelp 4

Dit huis dateert uit het midden van de 18e eeuw en wordt bewoond door Willem Reynders van Hoof, geboren te Asten op 02-08-1673 als zoon van Reynder Bernarts van Hoof en Catelyn Reynder Bruystens (zie Voormalig huis E491). Hij is op 26-02-1713 te Asten getrouwd met Catharina Dirck Bosmans, geboren te Asten rond 1685.

Juncti sunt Wilhelmus Reynders van Hoof et Catharina Diricks; testes Hendrick Duirts et Wilhelmina Diricks.

In huwelijkse echt gebonden Wilhelmus Reynders van Hoof en Catharina Diricks; getuigen Hendrick Duirts en Wilhelmina Diricks.

Voor zover bekend hadden zij geen nakomelingen.

Willem Reynders van Hoof verkoopt voor zijn huwelijk land te Heusden:

Asten Rechterlijk Archief 90 folio 106; 05-04-1710:
Willem Reynders van Hove verkoopt aan Marta, weduwe Peeter Peeters land te Heusden 7 copse, ene zijde Willem Lomans, andere zijde Jan Antonis Tielens, ene einde erven Jacob Tielens, andere einde de weg. Verponding 10 stuiver per jaar. Koopsom ƒ 85,-.

Willem Reynders van Hoof heeft een rente te goed:

Asten Rechterlijk Archief 116 folio 58; 10-02-1727:
Willem Raymakers, broeder van Godefridus Raymakers, wonende te Egt, verhuurt namens zijn broeder missive van Godefridus Raymakers de dato 27-01-1727 Brussel aan Antony Voermans de helft van huis, hof, land alsmede de helft van een rente van ƒ 15,- per jaar ten laste van Willem Rijnders van Hoof, op Heusden.

Willem Reynders van Hoof is schepen van Asten:

Asten Rechterlijk Archief 117 folio 1; 26-05-1732:
Wij, Peter van de Vorst, Willem Reynders en Michiel van de Cruys, schepenen, zijn geweest ten huize van Antoniske Martens, weduwe Jan Fransen van de Loverbosch, ziek, welke ons vertoonde, dit met grauwe draat omregen en op vier plaatse toegecachetteerde papier zijnde haar testament.

Asls Willem Reynders van Hoof blind wordt, verkoopt hij zijn goederen:

Asten Rechterlijk Archief 142; 25-11-1748:
Willem Reynders, te Heusden, op de Behelp, zijnde blind en geassisteerd met Steven Jansen, zijn neef en met Mattijs Reynders, zijn broeder. Zij verkopen de meubilen, beesten, hoy, stroy, bouwgereetschap en torff, onder andere twee karren ƒ 16,-, een grote trekos ƒ 65,-, een os ƒ 25,-, drie koeien ƒ 100,-, twee kalveren ƒ 28,-, hooi en stro ƒ 95,-. Totale opbrengst ƒ 356,-.

Koper Pieter Loomans van een deel van de goederen is slecht van betalen:

Asten Rechterlijk Archief 24 folio 7; 30-06-1749:
Jacobus Losecaat, secretaris, aanlegger contra Pieter Loomans, gedaagde. Aanlegger zegt dat gedaagde de koopgelden van gekochte meubilen en andere gereede goederen van Willem Reynders de dato 25-11-1748 ter somme van ƒ 9-19-10 tot nu toe is schuldig gebleven. Hij verzoekt hem te veroordelen tot betaling.

Willem Reynders van Hoof is gedwongen zijn huis te verkopen:

Asten Rechterlijk Archief 97 folio 1-3 verso; 28-08-1756:
Willem Reynders, zijnde arm en blind en daarom van den Armen gealimenteerd. Hij bezit nog een huis en enige landerijen, te Heusden en heeft deze op 10-01-1756 ten beurde gebracht doch hebben geen geld mogen gelden. Er is nu door het College overeengekomen, ten meeste nutte en voordeel van den Armen om de goederen te verkopen. Willem Reynders, geassisteerd met Francis Martens, gaat hiermee accoord. Verkocht wordt aan Dirk Dielis van Helmont huis, hof en aangelag, op Heusden ter plaatse de Behelp 1⁄2 lopense, ene zijde de gemeente, andere zijde Jelis van Helmont; land de Behelpseacker 6 lopense, ene zijde Dirk Jansen van Someren, andere zijde Jelis van Hugten; land het Leegvelt 2 lopense, ene zijde Jelis van Hugten, andere zijde kinderen Mattijs Reynders; den Kleynenacker 1 lopense, ene zijde Peter Canters, andere zijde Tiele Slaats; een drieske voor den Behelpsenacker 1 lopense, ene zijde Jelis van Hugten, andere zijde de voorschreven akker; de Heytveltsedries 1 lopense, ene zijde Dirk van Someren, andere zijde Jelis van Hugten; groes het Heytvelt 3 lopense, ene zijde weduwe Eysbout Hendriks, andere zijde de verkoper; een Eeusel 2 lopense, ene zijde het voorschreven Heytvelt, andere zijde Peter Hoeben; de agterste Weyde 1 1⁄2 lopense, ene zijde Willem Reynders, andere zijde de drost; Marten Oomswey 5 copse, ene zijde de verkoper, andere zijde Peter Canters; de middelste Wey 1 1⁄2 lopense, ene zijde Dirk Dirks van Someren, andere zijde Peter Canters; groes de Heyhorst 2 lopense, ene zijde weduwe Hendrik Eysbouts, andere zijde Mattijs van den Eynde.
Belast met ƒ 5-0-0 per jaar of ƒ 125-00-0 aan den Armen van Asten; ƒ 2-5-0 per jaar of ƒ 56-10-0 aan het Gemene Land; 4 vat, 2 cop, 3 maatjes rogge per jaar aan Mevrouw Gistelle de dato 14-11-1729 ieder vat à 14 stuiver tegen de penning 25 in kapitaal ƒ 72,03; ƒ 0-7-0 per jaar aan het Huis van Asten. Gecasseert zijn ƒ 300,- à 3% aan weduwe Antoni Voermans. Verponding ƒ 8-16-0 per jaar. Bede ƒ 2-00-0 per jaar. Koopsom ƒ 30,-.
Beloofd is dat de koper, gedurende het leven van de verkoper, jaarlijks twee karren turf zal leveren, waarvan president van Riet de vracht van een kar zal doen en nu dit jaar vijf karren turf en voorts nog een verering aan de verkoper. Verder is besproken dat alle voorschreven renten, voor zoverre die van de eigenaars gedurende het leven van de verkoper en zijn vrouw niet gevorderd worden, de koper die rente jaarlijks zal betalen aan de armmeesters, voor en ten behoeve van voornoemde Willem Reynders en zijn vrouw en waarin de weduwe Antoni Voermans heeft toegestemd en de intrest gegeven voor den Armen. Daarenboven zal zij nog ƒ 50,- geven. Marge: 21-09-1763 ontvangen van de weduwe Antoni Voermans ƒ 50,- ten bate van den Armen.

Het huis wordt gekocht door Theodorus (Dirk) Jelis van Helmond is geboren te Asten op 30-04-1713 als zoon van Dielis Hendriks van Helmont en Heylken Martens Teunisse (zie Voormalig huis E491). Hij is op 27-01-1737 te Someren getrouwd met Catharina Peeter Weynen, geboren te Someren op 06-05-1714 als dochter van Petrus Antonius Wynen en Johanna Hendrix: 

Het gezin van Theodorus (Dirk) Jelis van Helmond en Catharina Peeter Weynen:

# Voornaam Geboorte Huwelijk Overlijden Referentie
1 Petrus Someren 05-12-1737 Ongehuwd Asten 24-09-1781
2 Hendrik Asten 13-07-1739 Maarheeze 16-01-1774
Johanna
Hendrik Lammers
Asten 08-12-1808 zie Voormalig huis E502
3 Catharina Asten 30-12-1745 Ongehuwd Asten 01-09-1813
4 Johanna Maria Asten 16-07-1748 Asten 07-02-1779
Johannes Henricus van de Goor
Asten 28-11-1809

zie Voormalig huis E502

5 Helena Asten 28-02-1751 Asten 21-04-1782
Willibrordus Francis Berkers
Asten 11-06-1820
6 Henrica Asten 19-07-1754 Someren 21-01-1786
Jan Henderick Meeuis
Someren 21-09-1831
7 Maria Asten 14-06-1757 Someren 19-02-1786
Antonius van Lierop
Someren 15-08-1821
8 Johannes Asten 26-10-1759 Ongehuwd Asten 08-05-1800

Zij komen rond 1752 vanuit een ander adres in Heusden (zie Voormalig huis E278) in het huis wonen. Theodorus (Dirk) Jelis van Helmond heeft nog een schuld uitstaan voor de huur van een akker:

Asten Rechterlijk Archief 24 folio 77 verso; 10-05-1762:
Den drost, aanlegger contra Dirk van Helmond, gedaagde.  Gedaagde is nog ƒ 12,- schuldig wegens akkerhuur van october 1758, 1759 en 1760.

Catharina Peeter Weynen is op 10-05-1793 te Asten overleden en Theodorus (Dirk) Jelis van Helmond is op 29-05-1799 te Asten overleden. Blijkbaar woonden de ongehuwde zoon en dochter bij de getrouwde dochter Helena in het huis. 

Dochter Helena Dirks van Helmond is geboren te Asten op 28-02-1751 en op 21-04-1782 te Asten getrouwd met Wilbert Francis Berkers, geboren te Asten op 13-09-1759 als zoon van Franciscus Willibrordi Berkers en Helena Joannis van Bussel (zie Antoniusstraat 6):

01

Het gezin van Wilbert Francis Berkers en Helena Dirks van Helmond:

# Voornaam Geboorte Huwelijk Overlijden Referentie
1 Francisca* Asten 22-03-1784 Asten 26-07-1807
Pieter Mathijs Haasen
Helmond 28-09-1826

* ook wel Josijna genoemd

Wilbert Francis Berkers is op 05-08-1784 te Asten overleden en een tante van dochter Francisca Wilbert Berkers geeft aan haar 100 gulden als erfenis:

Asten Rechterlijk Archief 132 folio 1; 09-02-1806:
Jan van de Goor en Anna Maria Dirk van Helmond, zijn vrouw, testeren. Alle voorgaande testamenten vervallen. Alles aan de langstlevende van hen beiden Na overlijden van de langstlevende van hen beide zullen de dan levende erfgenamen, de naaste families van beide comparanten, een legaat van ƒ 100,- uitkeren aan Francyn Wilbert Berkers, wegens haar trouwe diensten. De waarde der nalatenschap is niet meer dan ƒ 600,-.

Helena van Helmond erft nog het huis van haar zus Anna Maria Dirks van Helmond:

Asten Rechterlijk Archief 132a; 24-02-1810:
Helena van Helmond, weduwe Wilbert Berkers, Jan Hendrik Meeus getrouwd met Hendrina van de Goor, Antony van Lierop getrouwd met Maria van de Goor, Catharina van de Goor, Arnoldus van de Goor, Thomas van de Goor, Cornelis van Bussel getrouwd met Catharina van de Goor. Zij verdelen de vaste goederen, na overlijden, van Anna Maria van Helmond getrouwd geweest met Jan van de Goor.
1e lot krijgt Helena van Helmond huis en erf te Heusden oud nummer 254 nieuw nummer 261; land de nieuwe Bleek 1 lopense, 24 roede; 2 lopense 14 roede van land in 't Aangelag geheel 5 lopense 2 roede; land daarnevens 45 roede; 6 lopense van land agter de Schuur geheel 9 lopense 8 roede; land Heytvelt 48 roede; land daarnevens 1 lopense 8 roede; de helft van het Broekvelt geheel 2 lopense 40 roede;1 lopense 2 roede van het Wijvelt geheel 8 lopense 48 roede; groes middelste Weyen 32 roede; 1½ lopense van agterste Weyen geheel 2 lopense 37 roede. Zij keert aan de ontvangers van de overige loten elk ƒ 50,- uit in plaats van vaste goederen.

Helena van Helmond ontvangt nog geld uit een erfenis van haar schoonvader Francis Berkers:

Asten Rechterlijk Archief 132a; 14-03-1810:
Jan Francis Berkers voor 2⁄3e deel en Helena van Helmond, weduwe Wilbert Berkers geassisteerd met haar schoonzoon, Pieter Mattijs Haazen voor 1⁄3e deel. Zij verdelen vaste goederen. 1e lot krijgt Jan Francis Berkers huis en erf te Heusden; huis en erf te Heusden; land bij het Huys 3 lopense 19 roede; land de Vlinkert 1 lopense 42 roede; land aan de Kerkpad 2 lopense 4 roede; groes het Aangelag 1 lopense 9 roede; land bij Philip van Hugten 1 lopense 18 roede; groes de Weyen 1 lopense 6 roede; groes het Hooyvelt 4 lopense 13 roede.
2e lot krijgt Helena van Helmond ƒ 150,- te ontvangen van de verkrijger van het 1e lot.

Helena Dirks van Helmond is te Asten op 11-06-1820 overleden en hieronder de akte bij haar overlijden:

02

Enkele jaren daarvoor hebben zij het huis verkocht aan Jan Philip Pieter Paulus:

Notarieel Archief Asten 38-110 en 116 08-11-1815:
De weduwe van Wilbert Berkers en Pieter Mathijs Haasen man van Josijna Wilbert Berkers, verkopen aan Jan Philip Pieter Paulus een huis, schuur, stalling, hof en aangelag te Heusden.

In het kadaster van Asten over de periode 1811-1832 staat het huis op naam van Jan Philip Peters:

Kadaster 1811-1832; E482:
Huis en erf, groot 05 roede 90 el, de Behelp, klassen 8.
Eigenaar: Jan Philip Peters.

Hieronder de kadasterkaart met daarop in de cirkel het betreffende huis en daaronder de bijbehorende kadastrale gegevens:

03

04

Johannes Philip Peters is geboren te Asten op 06-06-1785 als zoon van Philip Peters Pauwels en Elisabeth Antony van Bree (zie Laarbroek 4). Hij is op 03-04-1809 te Lierop getrouwd met Joanna Franciscus Segers, geboren te Lierop op 09-04-1787 als dochter van Franciscus Zegers en Anna Maria van den Waersenborg:

Inierunt matrimonium Joannes Peters et Joanna Francisci Segers coram testibus Matheo Peters et Arnoldo Segers et me intra scripto Theodoro vander Wijst, pastore in Lierop.

Getrouwd zijn Joannes Peters en Joanna Francisci Segers in het bijzijn van getuigen Matheo Peters en Arnoldo Segers en schriftelijk door mij Theodoro vander Wijst, pastoor te Lierop.

05

Het gezin van Johannes Philip Peters en Joanna Franciscus Segers:

# Voornaam Geboorte Huwelijk Overlijden Referentie
1 Henricus Asten 14-08-1810 Kind Asten 02-09-1810
2 Hendrina Asten ±1812 Asten 19-04-1844
Mathijs Koolen
Asten 11-03-1853 zie Antoniusstraat 15 en 17
3 Johannes Asten 31-12-1813 Asten 24-01-1845
Catharina Eijsbouts
Asten 20-10-1897 zie Voormalig huis E128
4 Francisca Asten 04-03-1817 Asten 17-11-1848
Laurens Scheepers
Asten 24-10-1849 zie Voormalig huis E1039
5 Anna Maria Asten 05-02-1819 Ongehuwd Asten 08-01-1833
6 Antonius Asten 23-09-1821 Ongehuwd Asten 09-03-1866
7 Franciscus Asten 18-11-1824
8 Jan Baptist Asten 07-04-1828 Asten 25-02-1859
Johanna Loomans
Asten 16-02-1895
9 Lambertus Asten 04-02-1831 Asten 22-07-1872
Clara Petronella Holten
Asten 16-12-1893 zie Burgemeester Wijnenstraat 17 en 19

Joanna Franciscus Segers is op 09-11-1832 te Asten overleden en Johannes Philip Peters vinden we in het bevolkingsregister van Asten over de periode 1859-1879 met zonen Antonius en Lambertus en nicht Joanna Maria Verheijen terug op huizingnummer D112:

06

Johannes Philip Peters is te Asten op 05-01-1865 overleden en nicht Maria Verheijen, geboren te Asten op 30-04-1831 als dochter van Dirk Verheijen en Petronella Peters (zie Oostappensedijk 54), vertrekt naar A45 (zie Burgemeester Wijnenstraat 17 en 19).

Gedurende korte tijd is het huis opgesplitst in twee woningen en woont Laurens Scheepers, geboren te Valkenswaard op 09-07-1815 als zoon van Francis Schepers en Allegonda van de Ven. Hij is op 17-11-1848 te Asten getrouwd met bovengenoemde Francisca Peters, geboren op 04-03-1817 te Asten als dochter van Johannes Peters en Johanna Segers. Na haar overlijden te Asten op 24-10-1849 is Laurens Scheepers als timmerman op 08-05-1853 te Asten hertrouwd met Hendrina Hazen, geboren te Asten op 02-04-1816 als dochter van Hendrikus Haasen en Elisabeth Segers (zie Oostappensedijk 36). In het bevolkingsregister van Asten over de periode 1859-1869 wonen zij in het huis met huizingnummer D113:

Zij vertrekken in 1869 naar de Wolfsberg (zie Voormalig huis E1039) en daarna staat het weer bekend als een huis. 

Daarna is zoon Jan Baptist Peters, geboren te Asten op 07-04-1828, vanuit een nabijgelegen huis (zie Voormalig huis E458 en E459) in het huis komen wonen. Hij is op 25-02-1859 te Asten getrouwd met Johanna Loomans, geboren te Asten op 05-08-1829 als dochter van Hendrik Loomans en Isabella Jelissen. Het huizingnummer van het huis is vanaf 1869 nummer D143:

07

Ook over de periodes 1879-1890 en 1890-1900 wonen zij met hun gezin in het huis met dan huizingnummer D152:

08

Jan Baptist Peters is op 16-02-1895 te Asten overleden en Johanna Loomans woont met de kinderen in het huis. Johanna Loomans is op 26-03-1900 te Asten overleden en in de krant de Zuid-Willemsvaart van 20-07-1901 staat dat de kinderen van Jan Baptist Peters drie boerderijen op de Behelp verkopen:

09

In deze boerderij komt wonen zoon Johannes Peters, geboren te Asten op 24-11-1865. Hij is te Asten op 22-01-1904 getrouwd met Petronella Bukkems, geboren te Asten op 17-05-1870 als dochter van Petrus Bukkems en Helena Verheijen. In het bevolkingsregister van Asten over de periode 1900-1910 heeft het huis huizingnummer D174:

10

Ook over de periode 1910-1920 en 1920-1930 wonen zij in het huis met achtereenvolgens huizingnummer D165 en D167. Petronella Bukkems overlijdt te Asten op 15-06-1918 en Johannes Peters verhuist met zijn kinderen rond 1925 naar een nieuw huis met huizingnummer D168a dat bekend staat als Behelp 11 (zie Behelp 9).

In het huis met huizingnummer D167, ook bekend staand als Behelp 4, woont gedurende enige tijd Antonie van den Einden, geboren te Asten op 21-01-1899 als zoon van Arnoldus van den Einden en Petronella Verberne. Hij is op 24-04-1925 te Asten getrouwd met Johanna van der Steen, geboren te Bakel op 09-12-1900 als dochter van Godefridus van der Steen en Hendrika Cornelia van Bree:

11

Zij verhuizen naar het Kloostereind en Johannes Baptist Peters, geboren te Asten op 28-05-1905 als zoon van eerder genoemde Johannes Peters en Petronella Bukkems, komt in het huis wonen. Hij is op 29-04-1932 te Asten getrouwd met Hendrika van Kessel, geboren te Asten op 08-03-1905 als dochter van Karel van Kessel en Geertruida van Heugten (zie Antoniusstraat 53):

12

Ook over de periode 1930-1938 wonen Johannes Baptist Peters en Hendrika van Kessel met hun gezin in het huis op Behelp 4:

13

In de krant de Zuid-Willemsvaart van 20-10-1934 en van 02-06-1937 de geboortes van dochter Geertruida en van zoon Johannes Carolus:

14 15

Op 08-04-1946 werd de Behelp getroffen door een brand die drie boerderijen (zie ook Voormalig huis E452 en Behelp 5), waaronder die van Adrianus Berkers in de as legden. Hieronder in het Peelbelang van 13-04-1946 de beschrijving van deze brand:

15a

De familie Peters-van Kessel is rond 1950 naar Canada geëmigreerd.

Hieronder een foto van de uit 1947 daterende boerderij op Behelp 4 en daaronder een streetview van dezelfde boerderij:

16

17

Overzicht bewoners

Heusden Huis 13a
Jaar Eigenaar Geboorte Hoofdbewoner Geboorte
1741 Willem Reynders van Hoof Asten 02-08-1673 Willem Reynders van Hoof Asten 02-08-1673
1746 Willem Reynders van Hoof Asten 02-08-1673 Willem Reynders van Hoof Asten 02-08-1673
1751 Willem Reynders van Hoof Asten 02-08-1673 Willem Reynders van Hoof Asten 02-08-1673
1756 Willem Reynders van Hoof Asten 02-08-1673 Willem Reynders van Hoof Asten 02-08-1673
1761 Dirk Dielis van Helmond Asten 30-04-1713 Dirk Dielis van Helmond Asten 30-04-1713
1766 Dirk Dielis van Helmond Asten 30-04-1713 Dirk Dielis van Helmond Asten 30-04-1713
1771 Dirk Dielis van Helmond Asten 30-04-1713 Dirk Dielis van Helmond Asten 30-04-1713
1776 Dirk Dielis van Helmond Asten 30-04-1713 Dirk Dielis van Helmond Asten 30-04-1713
1781 Dirk Dielis van Helmond Asten 30-04-1713 Dirk Dielis van Helmond Asten 30-04-1713
1798 Dirk Dielis van Helmond Asten 30-04-1713 weduwe Wilbert Francis Berkers Asten 28-02-1751
1803 kinderen Dirk van Helmond Asten 28-02-1751 weduwe Wilbert Francis Berkers Asten 28-02-1751
Kadasternummer E482
# Periode Naam eigenaar Geboorte Opmerking Verandering
E482 1832 Jan Philip Peters Asten 06-06-1785
Behelp 4
# Periode Naam hoofdbewoner Geboorte Tweede persoon Geboorte Vertrek
1805-1815 Helena van Helmond Asten 28-02-1751 weduwe Berkers
1815-1832 Jan Philip Peters Asten 06-06-1785 Joanna Francisci Segers Lierop 09-04-1787 09-11-1832
1832-1859 Jan Philip Peters Asten 06-06-1785
D112 1859-1865 Jan Philip Peters Asten 06-06-1785 05-01-1865
D112 1865-1869 Jan Baptist Peeters Asten 07-04-1828 Johanna Loomans Asten 05-08-1829
D143 1869-1879 Jan Baptist Peeters Asten 07-04-1828 Johanna Loomans Asten 05-08-1829
D152 1879-1890 Jan Baptist Peeters Asten 07-04-1828 Johanna Loomans Asten 05-08-1829
D152 1890-1900 Jan Baptist Peeters Asten 07-04-1828 Johanna Loomans Asten 05-08-1829 16-02-1895
D174 1900-1910 Johannes Peeters Asten 24-11-1865 Petronella Bukkems Asten 17-05-1870
D165 1910-1920 Johannes Peeters Asten 24-11-1865 Petronella Bukkems Asten 17-05-1870 15-06-1918
D167 1920-1925 Johannes Peeters Asten 24-11-1865 met kinderen naar D168a
D167 1925-1930 Antonie van den Einden Asten 21-01-1899 Johanna van der Steen Bakel 09-12-1900 Kloostereind
4 1930-1938 Jan Baptist Peeters Asten 28-05-1905 Hendrika van Kessel Asten 08-03-1905