TOPONIEMEN

In het kader van een voortdurende studie naar toponiemen in Asten zijn alle gevonden toponiemen verzameld die stammen uit de Middeleeuwse periode tot en met de vijftiende eeuw. Dit resulteerde in de bijgevoegde alfabetische lijst met namen, jaartallen en bronvermeldingen. We weten dat we met deze lijst nooit compleet zullen zijn. Ook houden we ons aanbevolen voor aanvullingen of verbeteringen.

Wat is een toponiem?

Een toponiem is in de meeste gevallen een veldnaam. Een naam die in de oudheid gegeven werd aan een bepaald veld of gebied. Een Astens voorbeeld, welke ook in vele andere dorpen voorkwam, is 'De Wolfsberg'. Maar ook stilstaande of stromende wateren kregen zo'n naam. Zo kennen we bijvoorbeeld de beek 'de Aa' wat waarschijnlijk een Germaanse oorsprong heeft en een van de oudste namen is uit onze toponiemenlijst. Verder kennen we nog toponiemen als specifieke punten zoals oriëntatie of grenspunten. Voorbeelden hiervan zijn 'het hagelkruis' of als grenspunt 'Willibrordusput'. Sommige toponiemen zijn naar een persoon genoemd maar vaak zal de persoon naar een toponiem genoemd zijn. Zo kennen we in Asten ene 'Hendrik van den Achterbos'. Straatnamen hebben soms een unieke naam maar werden meestal naar een toponiem genoemd. Dit gaat ook op voor huizen en boeren hoeves. Een straatnaam met een unieke naam in Asten is de al eeuwen oude 'Langstraat'. 'De Busselseweg' was de weg naar de hoeve (en later naar het gehucht) Bussel. In het centrum van Asten stond het huis 'De Valck' waaraan we geen toponiem kunnen koppelen. 'Hoeve ter Beke' was naar het toponiem Beek genoemd.

Wat kunnen toponiemen ons vertellen?

Een stuk land kreeg niet zomaar een naam maar er stak altijd een betekenis achter. De hoogteligging of vorm van een perceel, nat of droog, plantengroei, ontgonnen of niet, bodemsamenstelling, enz. enz. Op deze manier vinden we de plaats van de middeleeuwse hoeves terug en komen we meer te weten over de nederzettingsgeschiedenis. Er zijn goede aanwijzingen te geven voor archeologen. Ook voor naamkunde en dialectologie levert het veel gegevens op. Naar nu blijkt konden de eerste eigenaren, bewoners of ontginners uitstekend 'landschap lezen'. Ze waren zeer met de natuur en de grond verbonden.

Betekenis

We proberen zoveel mogelijk om verklaringen te geven aan een betreffende naam. In deze lijst echter gaan we hier niet verder op in. Hierover kunt u zo nu en dan een artikel lezen in De Vonder. Ook geeft het boek "van d'n Aabeemd tot de Zwijnsput" veel verklaringen.

Tijdsbepaling

De toponiemen die we terugvinden in de archieven zijn vaak al veel ouder dan de oudst geschreven bronnen. Deze zijn van generatie op generatie doorgegeven en kunnen hierdoor in de loop der eeuwen veranderd zijn. Via taalkundige ontleding is voor een groot deel na te gaan uit welke periode een toponiem stamt. In de bijgevoegde lijst staat aangegeven wat het jaartal is van de oudst gevonden vermelding.

Plaatsbepaling

Om toponiemen op de goede plaats te leggen hebben we zeer gedetailleerde kadasterkaarten van 1832 gedigitaliseerd. Via veel speurwerk in archieven kunnen de toponiemen op de juiste plaats in deze kaart worden ingetekend.

Transcripties en bronnen

Dit werk was niet te doen geweest zonder de noeste arbeid van veel personen die de oude archieven toegankelijk hebben gemaakt door transcripties. Oude archiefstukken waaruit een leek geen woord uit kan halen, werden bladzijde voor bladzijde uitgeschreven in voor ons begrijpelijk Nederlands. Om nog maar te zwijgen over de Latijnse teksten. Achter elk toponiem staat de bron waaruit de naam afkomstig is, gevolgd door een afkorting. Deze afkorting is terug te vinden in de transcriptielijst.

Toponiemen in de huidige tijd

In de namen van de huidige gehuchten rondom Asten en Someren zien we nog dagelijks onze oude toponiemen voorbij komen. Ook oude straatnamen herinneren ons hieraan. De toponiemengroep van Heemkundekring 'De Vonder' wordt regelmatig geraadpleegd door de gemeente Asten en Someren om een naam te geven aan een nieuwe straat. Via onderzoek in archieven en de juiste plaatsbepaling kunnen we meestal wel komen tot een goede historisch verantwoorde naam. Hiermee kunnen we de oude toponiemen levendig houden.

Jaar	Naam	Toponiem	Opmerking	Bron	Transcriptie
1477	Aabeemd	Aa-beempt	Aa-beempt	ORA Asten	A.A.
1381	Aangelag	Aengeleghen	Uit huis, hof en aengeleghen erfenisse	Cijnsb.Helmond	L.B.
1446	Aasdonk	Aesdonck	beemd in gheen Aesdonck	Tafel H.Geest	H.L.
1466	Achterbos	Afterbosch	huis en hofstede aant Afterbos	ORA Asten	A.A.
1438	Achterbos PN	Afterbosch	Henrick Janss van Afterbosch	Bossche.sch.pr.	C.S.
1472	Achterste	Estersten	den Estersten beempt	ORA Asten	A.A.
1381	Akker	Acker	den Hooghen acker tot Ommel	Cijnsb.Helmond	L.B.
1367	Amslo	Amsloo	en van daar tot Amsloo	Limietscheiding	E.E.
1463	Appel beemd	Apelbeempt	een stuk beempt, den Appelbeempt	ORA Asten	A.A.
1466	Appelboom	Appelboemsbeemptgen	stuk beempt, Appelboemsbeemptgen	ORA Asten	A.A.
1212	Asten	Asten	aankoop tiende in Asten	Oorkb.N-Br.	H.C.
1427	Asten PN	Asten	IJsbout Doerkenssoen van Asten	Tafel H.Geest	H.L.
Jaar	Naam	Toponiem	Opmerking	Bron	Transcriptie
1429	Beek (gehucht)	Beke	hoeve ter Beke	Bossche.sch.pr.	C.S.
1423	Beek (water)	Beke	bij die Beke	Bossche.sch.pr.	C.S.
1374	Beek PN	Beec	Jan van der Beec	Tafel H.Geest	H.L.
1381	Beemd	Bempt Eijndel	de Eijndelbempt	Cijnsb.Helmond	L.B.
1436	Behelp	Behelpe	hoeve Behelpe	Bossche.sch.pr.	C.S.
1476	Bekker	Becker	land aan den Becker	ORA Asten	A.A.
1381	Belgeren	Bergelen	Uijt eenen acker onder Bergelen	Cijnsb.Helmond	L.B.
1442	Belgeren PN	Bergelen	Thijs van Bergelen	Tafel H.Geest	H.L.
1473	Berken	Berckt	beempt in gheen Berckt	ORA Asten	A.A.
1437	Beverkoot	Beverkoet	beemt die Beverkoet	Bossche.sch.pr.	C.S.
1464	Binderen, convent van	convent van Bynder	het convent van Bynder	Tafel H.Geest	H.L.
1467	Bleek	Bleeck	beempt in den Bleeck	ORA Asten	A.A.
1381	Bocht	Bocht	acker genaemt den Bocht	Cijnsb.Helmond	L.B.
1394	Boekhout	Boechout	een strepen aen gheen Boechout	Tafel H.Geest	H.L.
1465	Boekweit kampje	Boecweyts kempken	Boecweyts kempken	ORA Asten	A.A.
1383	Boeschot hoeve	Boescot	de hoeve te Boescot	Bossche.sch.pr.	C.S.
1243	Boeschot PN	Boisschot	Mathijs van Boisschot	Oorkb.N-Br.	H.C.
1480	Bokelkamp	Bokelcamp	camp geheten den Bokelcamp	ORA Asten	A.A.
1465	Bonenberg	Bonenberch	stuk land aan ghenen Bonenberch	ORA Asten	A.A.
1494	Bonenberg	Bonenberch	Peter van den Bonenberch	Tafel H.Geest	H.L.
1467	Boom	Boem	Huis op Voerseldonck voer den boem	ORA Asten	A.A.
1419	Borgbeemd	Borchbeempt	een beemd genaamd de Borchbeempt	Tafel H.Geest	H.L.
1381	Boseussel	Boscheussel	weijveldt genaemt Boscheussel	Cijnsb.Helmond	L.B.
1438	Bos PN	(Ommelsebos) Bosch	Philips van den Bosch	Tafel H.Geest	H.L.
1383	Braak PN	Braken van der	Art Metten van der Braken	Bossche.sch.pr.	C.S.
1393	Braak winkel	Braeckwinkel	een stuk land in gheen Braeckwinkel	Tafel H.Geest	H.L.
1407	Braakwinkel PN	Braecwinckel	Jan die Smyt van den Braecwinckel	Bossche.sch.pr.	C.S.
1473	Braam akker	Breemecker	land den Breemecker tot Omel	ORA Asten	A.A.
1465	Brand	Brant	een buunre ter stede den Brant	ORA Asten	A.A.
1436	Brand PN	Brants	Dirck Brants	Tafel H.Geest	H.L.
1381	Brasel	Brasel	Langen acker in loco dicta Brasel	Bossche.sch.pr.	C.S.
1467	Broek kamp	Broeckcamp	een beemd in de Broeckcamp	Tafel H.Geest	H.L.
1467	Brugakker	Brucacker	land den Brucacker	ORA Asten	A.A.
1472	Bruist man PN	Bruystensacker	land den Bruystensacker	ORA Asten	A.A.
1480	Buintes	Buyntes	op die Buyntes	ORA Asten	A.A.
1469	Bukkem PN	Buckyncks beempt	Buckyncks beempt	ORA Asten	A.A.
1381	Bussel	Bussel	't goet te Bussel	Bossche.sch.pr.	C.S.
1306	Bussel PN	Bussele	Rudolfo Bussele, schepen van Asten	Oorkb.N-Br.	H.C.
1421	Busserdijk	Busserdijk	akker in den Bosch naast Busserdijk	Cijnsb.Helmond	L.B.
Jaar	Naam	Toponiem	Opmerking	Bron	Transcriptie
1473	Copikamp	Copyscamp	hofsteden geheten den Copyscamp	ORA Asten	A.A.
Jaar	Naam	Toponiem	Opmerking	Bron	Transcriptie
1442	Daal	myddelste Dael	land dat Myddelste Dael	Bossche.sch.pr.	C.S.
1471	Daal PN	Dael	Ruelen Maessoen van den Dael	Tafel H.Geest	H.L.
1485	Didden	Diddenbeempt	kemken neven Diddenbeempt en	ORA Asten	A.A.
1381	Diesdonk	Diseldonc	in die Diseldonc	Bossche.sch.pr.	C.S.
1383	DiesdonK PN	Dyesdonc, W. van	Wychmoet van Dyesdonc	Bossche.sch.pr.	C.S.
1467	Dijk	Dijck	ter stey geheyten den Dijck	ORA Asten	A.A.
1398	Dijk PN	Dijck	Aert van den Dijck	Tafel H.Geest	H.L.
1465	Donk	Donck	stuk land tot Omel, geheten den Donck	ORA Asten	A.A.
1483	Doodleggen	Dootleggen	hoeve ter Dootleggen	Bossche.sch.pr.	C.S.
1476	Draaiboom	Dreyboem	land omtrent ghenen Dreyboem	ORA Asten	A.A.
1367	Drank	Drank Toponiem Drank Door Jacques van der Velden Dit verhaal gaat over een grenspaal, die ooit de grens markeerde tussen Asten en Vlierden, waar het vee zich kon laven aan het water uit de Peel, op een plaats waar een voetpad de Astense Aa overstak. Giftbrief Hendrik van Cuyk Hendrik van Cuyk, heer van Asten erkent in een giftbrief [1367] het recht van de Astenaren op het gebruik van de Astense gemeynt. In deze brief wordt beginnende bij Aestappen met de klok mee een rondgang gemaakt langs de grenspalen die deze gemeynt afbakenen. In een achttiende-eeuws af­ schrift staat letterlijk: “geleegen binne dese paalen van den Drank tot Aestappen den geregten vliet op tot Ruth den Raade en van Ruth voor den geregten vliet op tot Sint Wilbertsput op Luttel Meijl en van daar tot Amsloo ende van Amsloo tot Seven Mee­ ren en van Seven Meeren tot 's-Hertogen paalen toe en van dien palen af tot Wilput en van Wielput den geregten stroom nederwaarts tot Liedrop ten Von­ deren toe en van daar den gerechten stroom neder­ waart tot geene spleete toe daar die van twee Aaën vergaderen en van dien spleet den geregten vliet op tot Aestappen ten Drank weder toe”. Mijn verhaal zal gaan over de eerste grenspaal. Een naam als “den Drank” klinkt misschien lachwek­kend, maar is in mijn ogen daarom niet minder interessant. Het grappige is wel, dat als je daar zou wonen, je zomaar “aan den drank” kan zijn, zonder een druppel alcohol te hebben genuttigd. Ik ga nu een serieuze poging wagen om dit toponiem te lo­kaliseren en te verklaren. LEES ALLES OVER DRANK... Sluiten	Den drank tot Aestappen	Limietscheiding	E.E.
1442	Dries	Dryesch	een dryesch in de hoeve Haubraken	Bossche.sch.pr.	C.S.
1423	Duitse kamp	Duysters	op Duysters bij die Beke	Bossche.sch.pr.	C.S.
1419	Dungen	Dungen	de Dungen	Tafel H.Geest	H.L.
Jaar	Naam	Toponiem	Opmerking	Bron	Transcriptie
1480	EefMortel	Eefmortel	den Eefmortel	ORA Asten	A.A.
1381	Eend	Endepoel	den Endepoel	Bossche.sch.pr.	C.S.
1381	Eept	Eept	Ex bonis de Eept	Cijnsb.Helmond	L.B.
1381	Eept PN	Eept	ex bonis Hermanni de Eept	Cijnsb.Helmond	L.B.
1467	Eesp	Eespen	stuk erf, die Eespen	ORA Asten	A.A.
1398	Eeuwsel	eeuwsel	eeuwsel	Tafel H.Geest	H.L.
1464	EgelHoeve	Eghelshove	een stuk land die Eghelshove	ORA Asten	A.A.
1467	Eik, heilige	Heiligen eik	weg tot den Heiligen eik	Bossche.sch.pr.	C.S.
1381	Eiken hof	Eeckhof	ex campo terre dicto Eechhoff	Cijnsb.Helmond	L.B.
1429	Eiken, ter	ter Eyken	een pacht uit de hoeve "ter Eyken"	Bossche.sch.pr.	C.S.
1381	Eind	De Fine	ex bonis de Fine	Cijnsb.Helmond	L.B.
1467	Eind PN	Eynde	Willem van den Eynde	Tafel H.Geest	H.L.
1464	Esmortel	Eschmortel	beempt den Eschmortel	ORA Asten	A.A.
1381	Esp	Espe	Yuijt een acker genaemt d'Espe	Cijnsb.Helmond	L.B.
1393	Esp PN	Esp	Ysbout [van] Esp	Tafel H.Geest	H.L.
1464	Euseldonk PN	Euseldonck	Dirck van der Euseldonck	Tafel H.Geest	H.L.
1393	Eymert PN	Eymericse beemd	Eymericse beemd	Tafel H.Geest	H.L.
Jaar	Naam	Toponiem	Opmerking	Bron	Transcriptie
1466	Geer	Gheerkenscamp	land Gheerkenscamp	ORA Asten	A.A.
1445	Gemeente	gemeynt	Gemeynt	Tafel H.Geest	H.L.
1477	Gerst	Gherstlandde	Gherstlandde	ORA Asten	A.A.
1468	Gevart PN	Ghevartsbeempt	Ghevartsbeempt	ORA Asten	A.A.
1442	Goorhoeve	Goer	t Goer in de hoeve te Haubraken	Bossche.sch.pr.	C.S.
1387	Goor PN	Goer	Art van den Goer	Bossche.sch.pr.	C.S.
1381	Graafakker	Graffacker	acker genaemt den Graffacker	Cijnsb.Helmond	L.B.
1443	Graaf Jan PN	Grave	Jan van den Grave	Tafel H.Geest	H.L.
1442	Graskamp	Grascamp	die Grascamp in de hoeve Haubraken	Bossche.sch.pr.	C.S.
1381	Groes	Groesveldts	stuck groesveldts ende heijveldts	Cijnsb.Helmond	L.B.
1463	Grote beemd	Groeten beempt	den Groeten beempt	ORA Asten	A.A.
1376	Gruit	Gruut	Gruut	Bossche.sch.pr.	C.S.
Jaar	Naam	Toponiem	Opmerking	Bron	Transcriptie
1466	Haag	Haghe	stuk beempt, die Haghe	ORA Asten	A.A.
1446	Haak	Haeck	lands dat geheiten is den Haeck	Verz. Carters Deurne
1381	Hagelkruis	Hahelkruys	junxta loco dictum Hagelcruys	Bossche.sch.pr.	C.S.
1445	Hal PN	Halle	Ysbaut Aertss van Halle	Bossche.sch.pr.	C.S.
1457	Halfakker	Halfacker	land genaamd de Halfacker	Tafel H.Geest	H.L.
1381	Halsakker	Halsacker	Uit huis, hof en aengeleghen ex Halsacker	Cijnsb.Helmond	L.B.
1417	Hazeldonk	Hazeldonck	twee zillen beemd in de Haseldonck	Tafel H.Geest	H.L.
1469	Heel	Heelken	huizing van de Heelken hoeve	ORA Asten	A.A.
1467	Heerstraat	Heerstraat	de gemeyn Heerstraat bij Onstade	ORA Asten	A.A.
1381	Hees	Heeze	Uijt een groesveldt op de Heeze	Cijnsb.Helmond	L.B.
1381	Heesakker	Heesacker	akker die Heesacker	Bossche.sch.pr.	C.S.
1455	Heesakker PN	Heesacker	Jan Peterss van den Heesacker	Bossche.sch.pr.	C.S.
1480	Heeserik	Heseryck	aen gheen Heseryck	ORA Asten	A.A.
1447	Hegakker	Hegacker	Den Hegacker	Tafel H.Geest	H.L.
1374	Heide braak PN	Heydenbraken	Maes van Heydenbraken	Tafel H.Geest	H.L.
1476	Heide, ter	Heyden, ter	huis en erf ter stey geheten ter Heyden	ORA Asten	A.A.
1472	Heikamp	Heytcamp	een Heytcamp met toebehoren	ORA Asten	A.A.
1374	Heilaar	Heyllaer	een stuk land op gheen Heyllaer	Tafel H.Geest	H.L.
1435	Heitrak, kleine	Cleijnen Heijtrack	tgoed ten Cleijnen Heijtrack	Bossche.sch.pr.	C.S.
1381	Helft	Hellicht	de hellicht van een stuck groesveldts	Cijnsb.Helmond	L.B.
1449	HerStraat	Herstraet	de gemeyn herstraet	Tafel H.Geest	H.L.
1471	Heuf	Huef	huis, hofstad en de Huef in Wolsberch	ORA Asten	A.A.
1376	Heusden	Hoesden	Hoesden	Bossche.sch.pr.	C.S.
1466	Heyn, ter PN	Heynen, ter	den camp ter Heynen	ORA Asten	A.A.
1477	Hoek PN	Hoeck	Aert van den Hoeck	Tafel H.Geest	H.L.
1436	Hoeve	Hoeve	een perceel land in die Hoeve	Tafel H.Geest	H.L.
1374	Hof	hof	huis en hof	Tafel H.Geest	H.L.
1423	Hofgoed	Hofguet	de hoeve "'t Hofguet" bij het slot gelegen	Bossche.sch.pr.	C.S.
1381	Hofstad	Hoffstadt	Vuijt huijs hoffstadt ende hoff	Cijnsb.Helmond	L.B.
1381	Hoge akker	Hooghen akker	Uijt eenen acker gen. den Hooghen acker	Cijnsb.Helmond	L.B.
1463	Hondsdonk	Honsdonck	een stuk beempt op die Honsdonck	ORA Asten	A.A.
1470	Hooi	Hoeynck	stuk land die Hoeynck	ORA Asten	A.A.
1465	Hool	Hoel, die	drijfwech door die Hool	ORA Asten	A.A.
1437	Hoornik huis	Hoernic	huis ten Hoernic	Bossche.sch.pr.	C.S.
1463	Hork	Horrick	huis c.a. aan ghenen Horrick	Tafel H.Geest	H.L.
1445	Hork PN	Horrick	Jan van den Horrick	Tafel H.Geest	H.L.
1422	Horst	Horst	die Horst	Bossche.sch.pr.	C.S.
1381	Houbraken	Houbraken	ex Heridate Houbraken	Cijnsb.Helmond	L.B.
1374	Houbraken PN	Houbraken	Weyn van Houbraken	Tafel H.Geest	H.L.
1475	Hout, Lang	langhe Haut	dat langhe Haut	ORA Asten	A.A.
1381	Huis	Huis	Uit huis, hof en aengeleghen erfenisse	Cijnsb.Helmond	L.B.
1467	Huisakker	Huysacker	den huysacker tot Diesdonck	ORA Asten	A.A.
Jaar	Naam	Toponiem	Opmerking	Bron	Transcriptie
1476	Kalfswinkel	Kalfswinckel	beempt dat Kalfswinckel	ORA Asten	A.A.
1374	Kamp	Camp	Camp die voer sijn doer gelegen is	Tafel H.Geest	H.L.
1442	Kapel	Kapel	huis bij de kapel van Omel	Bossche.sch.pr.	C.S.
1447	Keizerstraat	Keyserstraet	huis op Onstade aen die Keyserstraat	Bossche.sch.pr.	C.S.
1381	Kemenade kamp	Kemmenade	campus die Kemmenade	Bossche.sch.pr.	C.S.
1466	Kerk	kerk	land omtrent de kerk	ORA Asten	A.A.
1447	Kerkfabriek	Kerkfabriek	hoeve de Kerkfabriek van Asten	Bossche.sch.pr.	C.S.
1459	Kerkhof	kerkhof	het gemeyne kerkhof	Tafel H.Geest	H.L.
1463	Kievit hof	Kyevytshoff	De Keyvytshoff	ORA Asten	A.A.
1456	Kievitsvlaas PN	Kyevitsvlaessensoen	Jan Wynrickssoen van der Kyevitsvlaessensoen	Tafel H.Geest	H.L.
1463	Klein	Cleynen beempt	den Cleynen beempt	ORA Asten	A.A.
1381	Kloot	Cloot	acker genaemt den Bocht ende Cloot	Cijnsb.Helmond	L.B.
1466	kolk	Colck	beempt, den Colck	ORA Asten	A.A.
1463	Kolk PN	Colck	Thijs van den Colck	Tafel H.Geest	H.L.
1431	Kommerstraat	Commerstraet	huis in de Commerstraet	Tafel H.Geest	H.L.
1459	Konijnsberg	Canynsberch	land, genaamd de Canynsberch	Tafel H.Geest	H.L.
1477	Koudebergen	Caudeberge	aen die Caudeberge in Asten alom	ORA Asten	A.A.
1282	Kraaistaart PN	Creenstert	Nicholai, Henrici et Marcilii de Creenstert	Oorkb.N-Br.	H.C.
1463	Kraaienstaart	Creyenstert	in den Creyenstert	ORA Asten	A.A.
1381	Kraanbraak	Craenenbraac	Craenenbraac	Bossche.sch.pr.	C.S.
1381	Kromakker	Cromacker	ex agro dicto Cromacker	Cijnsb.Helmond	L.B.
1381	Kuilakker	Cuijlacker	Vuijt eenen acker pro ut ante ex Cuijlacker	Cijnsb.Helmond	L.B.
Jaar	Naam	Toponiem	Opmerking	Bron	Transcriptie
1381	Laar broek	Laerbroec	aan 't Laerbroec	Bossche.sch.pr.	C.S.
1476	Laarstraat	Laerstraetten	de Laerstraetten	ORA Asten	A.A.
1480	Laderstraat	Laederstraat, de	huis aan de Laederstraat aan den Bosch	ORA Asten	A.A.
1467	landweer	laentweer	beempt aan Voerseldonck	ORA Asten	A.A.
1381	Langakker	Langacker	Vuijt eenen acker pro ut ante ex Langacker	Cijnsb.Helmond	L.B.
1464	Langhout	Lanckhout	beempt+eusel geheten tLanckhout	ORA Asten	A.A.
1466	Langstraat	Langhe straat	huis en hofsteden enz. aan gheen Langhe Straat	ORA Asten	A.A.
1432	Leenselgoed	Leensel	t goet te Leensel	Bossche.sch.pr.	C.S.
1471	Lei	Leyers horst	beempt op die Leyers horst	ORA Asten	A.A.
1463	Lengsdonk	Lenxdonck	huis gelegen aan gheen Lenxdonk	ORA Asten	A.A.
1381	Lichthees	Lichtheze	supra locum dict Lichtheze	Bossche.sch.pr.	C.S.
1374	Liender	Lielaer Toponiem Lielaer Door Jacques van der Velden Waarom is toveraar een raar woord en luisteraar niet? Waarom is Hendrik een typisch Nederlandse naam? Wat heeft dat met Lielaer te maken? Wat betekent Lielaer? Bent u nieuwsgierig geworden? Deze en meer antwoorden vindt u in dit artikel. Tijdens de cursus oud schrift begin 2015 kregen we op de eerste avond al een middeleeuws charter [oorkonde, schriftelijk bewijsstuk] uit het “Cartu­ larium van de Tafel van de Heilige Geest van Asten” voorgeschoteld. Een verzameling afschriften van schriftelijke bewijsstukken waarin de middelen van de armenzorg in de parochie van Asten werden vastgelegd. Met de inkomsten uit schenkingen, collecten, pachten en huren werden de uitdelingen van voedsel en kleding bekostigd. Het betreffende charter uit [1374] is een koopcontract van een hoeveelheid (erf)rogge, die jaarlijks betaald moest worden op Maria-Lichtmis (2 febr.). Tot zekerheid van de betalingen werden onderpanden aangewe­zen, waaronder een “stuck lands liggende aen gheen Lielaer” 'stuk land gelegen aan het Lielaer'. In de overeenkomstige Latijnse tekst als Lyellaer ge­ schreven, tegenwoordig het Liender genoemd. De letter “e” vóór een “l” lijkt in deze akte sterk op een “c” waardoor Lielaer ook wel gelezen werd als Li­claer. Door te vergelijken met andere stukken tekst die goed leesbaar zijn, zoals bijvoorbeeld het woord “gelegen”, wordt duidelijk dat er wel degelijk Lie­laer staat. Andere bronnen bevestigen dat dit juist is. Vergelijken is een adequaat middel om oud schrift te ontrafelen. Leuk werk voor iemand die van historie en puzzelen houdt. Misschien is de oudste vorm van dit toponiem de naam van het Noord-Franse stadje Lillers, Lillaar voor de Vla­ mingen, dat ten zuiden van de huidige taalgrens in Frans-Vlaanderen ligt. LEES ALLES OVER LIELAER... Sluiten	een stuk land aan gheen Lielaer	Tafel H.Geest	H.L.
1431	Lochtenbroek	Lochtenbroec	beempt ter stede geheiten int Lochtenbroec	ORA Helmond	H.B.
1381	Loo	Loo	Uijt eenen acker genaemt de Loo	Cijnsb.Helmond	L.B.
1381	Loo hoge	Hoge Loo	acker geleghen aent ven opde Hoog Loo	Cijnsb.Helmond	L.B.
1472	Loo PN	Loo	land geheten Thijs Loo tot Omel	ORA Asten	A.A.
1480	Loonsdonk	Loensdonck	den Poetbeempt in gheen Loensdonck	ORA Asten	A.A.
1480	Loop, rechte	Loep, de rechte	de rechte Loep	ORA Asten	A.A.
1381	Lopens zaad	Lopensaet	Yuijt een acker groot ontr. een Lopensaet	Cijnsb.Helmond	L.B.
1464	Loverbos	Loverbosch	land op Loverbosch	ORA Asten	A.A.
1471	Loverbosweg	Loverbosch wege	die Loverbosch wege	ORA Asten	A.A.
1381	Luttelhees	Luttelheeze	Vuijt een hoijbempdt genaemt de Luttelheeze	Cijnsb.Helmond	L.B.
Jaar	Naam	Toponiem	Opmerking	Bron	Transcriptie
1446	Mabel	Mabelenecker	de Mabelenecker	Tafel H.Geest	H.L.
1463	Mander	Mander	een stuk land geheten dat Mander	ORA Asten	A.A.
1381	Meerakker	Meeracker	Uijt eenen acker genaemt den Meeracker	Cijnsb.Helmond	L.B.
1445	Meer PN	Meer	de erfgenamen van Merten van der Meer	Tafel H.Geest	H.L.
1416	Merenvoort PN	Merenvoert	Peter Reynerssoen Merenvoert	Tafel H.Geest	H.L.
1468	Mestkooi	Mastkoy	beemd als gelegen is in die Mastkoy	ORA Asten	A.A.
1381	Molen	Moelen	ontrent de Moelen gelegen	Cijnsb.Helmond	L.B.
1383	Molendijk	Molendijc	hoeve 't goet ten Molendijc	Bossche.sch.pr.	C.S.
1474	Molenaar	Molner	Jan Geritzn. van Houthem alias die Molner	Bossche.sch.pr.	C.S.
1464	Moonskampje	Moenskempken	erfenis geheiten Moenskempken	ORA Asten	A.A.
1381	Mortel	Mortel	hoijbempt genaemt de Mortel	Cijnsb.Helmond	L.B.
1445	Mortel PN	Mortel	Michiel van den Mortel	Tafel H.Geest	H.L.
Jaar	Naam	Toponiem	Opmerking	Bron	Transcriptie
1381	Nappart	Nappart	in loco dict Nappart	Bossche.sch.pr.	C.S.
1480	Nebben	Nebben	huizing, hofstad en erfenis aan die Nebben	ORA Asten	A.A.
1427	Nederven PN	Nederven	Willem van Nederven	Tafel H.Geest	H.L.
1442	Nieuwendijk	Nuwendijc	hoeve Haubraken aan den Nuwen dijc	Bossche.sch.pr.	C.S.
1471	Nieuwenhuis PN	Nuwenhuys	Goeyart van Nuwenhuys	Tafel H.Geest	H.L.
1466	Nieuwe kamp	Nuwencamp	land geheyten den Nuwencamp	ORA Asten	A.A.
1381	Nieuw land, kort	Cort Nuland	ex pecie terre propre Cort Nulant	Cijnsb.Helmond	L.B.
1381	Notenboom	Noteboem	Noteboem	Bossche.sch.pr.	C.S.
Jaar	Naam	Toponiem	Opmerking	Bron	Transcriptie
1381	Olland	Olland	Ex parte terre prati in Ollandt	Cijnsb.Helmond	L.B.
1381	Ommel	Ommel	erffeniss tot Ommel	Cijnsb.Helmond	L.B.
1455	Ommelsebos PN	Bossche	Danielss van den Bossche	Bossche.sch.pr.	C.S.
1466	Ommels Broek	Broeck	gemeyn Broeck tot Omel	ORA Asten	A.A.
1398	Ommel PN	Oemel	Jan van Oemel	Tafel H.Geest	H.L.
1381	Ommelsebos	Bosch de	Acker in de Bosch gelegen	Cijnsb.Helmond	L.B.
1466	Ooievaarsnest	Oeyvaertsnest	land aan den Oeyvaertsnest	ORA Asten	A.A.
1464	Oonraad	Oenraet	akker gelegen op Oenraet	ORA Asten	A.A.
1368	Oostappen	Aastappen	Aastappen	Bossche.sch.pr.	C.S.
1374	Oostappen PN	Aestappen	Henrick van Aestappen	Tafel H.Geest	H.L.
1438	Os PN	Os	Maes van Os	Tafel H.Geest	H.L.
1381	Ossenkamp	Ossencamp	hoijveldt genmt den Ossencamp	Cijnsb.Helmond	L.B.
1448	Ostaden	Onstaden	huis op Onstaden	Bossche.sch.pr.	C.S.
1381	Ostaden achter	Onstade	retro locum dictum Onstade	Bossche.sch.pr.	C.S.
1418	Ostaden PN	Onstade	Theoderici de Onstaden	G. Bannenberg en A. Frencken	B.F.
1468	Oud land	Oulandt	beempt geheten dat Oulandt	ORA Asten	A.A.
Jaar	Naam	Toponiem	Opmerking	Bron	Transcriptie
1477	Pachtakker	Pachtecker	land den Pachtecker	ORA Asten	A.A.
1472	Padbeemd	Patbeempt	den Patbeempt	ORA Asten	A.A.
1425	Papendonk	Papendonck	perceel in de Papendonckbeemde	Tafel H.Geest	H.L.
1374	Papendonk PN	Papendonck	Luytgaert van der Papendonck	Tafel H.Geest	H.L.
1381	Par	Per	bona dicta te Per	Bossche.sch.pr.	C.S.
1416	Par PN	Parre	Bruysten van den Parre	Tafel H.Geest	H.L.
1425	Pas	Pas	die Pas	Bossche.sch.pr.	C.S.
1446	Pessel	Pesselken	het Pesselken	Tafel H.Geest	H.L.
1467	Plomp	Ploemp	stuk beempt die Ploemp	ORA Asten	A.A.
1475	Poot beemd	Poetbeempt	beempt den Poetbeempt	ORA Asten	A.A.
1456	Postel	Postel	het goed van het goetshuys van Postel	Tafel H.Geest	H.L.
1381	Priester bos	Prysterbosch	Prysterbosch	Bossche.sch.pr.	C.S.
Jaar	Naam	Toponiem	Opmerking	Bron	Transcriptie
1425	Ravenakker PN	Ravenecker	Dirck van Ravenecker	Tafel H.Geest	H.L.
1475	Raaiakker	Rayecker	land den Rayecker	ORA Asten	A.A.
1485	Ravenbeemd	Raefsbeempt	die Ravenbeempt	ORA Asten	A.A.
Jaar	Naam	Toponiem	Opmerking	Bron	Transcriptie
1367	Spleet	Spleete	den stroom nederwaarts tot geene Spleete	Limietscheiding	E.E.
Jaar	Naam	Toponiem	Opmerking	Bron	Transcriptie
1438	Verheyen PN	Verheyen	Goeyart Verheyen	Tafel H.Geest	H.L.
1381	Vlasklote	Vlasclotel	aan gheen vlasclotel	Bossche.sch.pr.	C.S.
1367	Vonder Lierop	Liedrop ten vondren	den stroom nederwaarts tot Liedrop ten Vonderen	Limietscheiding	E.E.
Jaar	Naam	Toponiem	Opmerking	Bron	Transcriptie
1434	Watermolen	Watermolen	watermolen op Beirgulen	Bossche.sch.pr.	C.S.
1367	Watermolen Ruth	Ruth den Raade	Ruth den raade	Limietscheiding	E.E.
1423	Windmolen	Windmolen	de windmolen en het gemaal	Bossche.sch.pr.	C.S.
Jaar	Naam	Toponiem	Opmerking	Bron	Transcriptie
1394	Zale van Hal	Zale van Hal	bij een beempt Zale van Hal	Bossche.sch.pr.	C.S.
1367	Zeven meren	Seven Meeren	tot Seven Meeren	Limietscheiding	E.E.

Tabel-kolommen

JAAR:	De oudst gevonden vermelding van het betreffende toponiem
NAAM:	Moderne spelling van het toponiem
TOPONIEM:	Toponiem in oorspronkelijke vorm
OPMERKING:	toponiem in oorsproonkelijk zinsverband
BRON:	Bron waaruit het toponiem afkomstig is
Transciptie:	Personen die de bronnen getranscribeert hebben

Bronnen

Cijnsboeken	Asten
Cijnsboeken	Helmond
Cartularium of limietscheijdinge	Asten
Oorkondeboek Noord-Brabant	NB.
Oud rechterlijk archief	Asten
Oud rechterlijk archief	Helmond
Oud rechterlijk archief	Den Bosch
Tafel van de Heilige Geest	Asten

Transcribenten

R.W.	Roos Wijnhof
L.B.	Ludo Boeije
E.E.	E.J.Th.A.M van Emstede
H.C.	H.P.H. Camps
A.A.	Antoon van Asten
H.B.	Henk Beijers (na 1500 is Simon van Wetten)
C.S.	Collectie Smulders
H.L.	Hans van de Laarschot
B.F.	G. Bannenberg en A. Frencken